|
Guhertoya herî kevn a vê çîrokê ji metranê [[suryanî]] [[Yaʿquḇ Sruḡāyâ]] (Yaqûbê Sirûcî) (450-521 a PZ) tê, ku bi xwe ji çavkaniyeke [[Zimanê yewnanî|yewnanî]] wergirtiye û niha winda ye. Kurtasiyekê girîng a vê çîrokê di [[Gregoriyê Toursî]] (538–594) de û di ''History of the Lombards'' a [[Paulus Diaconus]] (720–799) de cih digire.<ref>{{Cite book|title=Medieval Science Fiction|last=Liuzza|first=R. M.|date=2016|publisher=[[King's College London]], Centre for Late Antique & Medieval Studies|isbn=978-0-9539838-8-9|editor-last=Kears|editor-first=Carl|page=66|chapter=The Future is a Foreign Country: The Legend of the Seven Sleepers and the Anglo–Saxon Sense of the Past|editor-last2=Paz|editor-first2=James}}</ref> Guhertoya herî baş û naskirî ya rojavayî di ''Legenda sanctorum'' a [[Jacobus da Varagine]] de qeydkirî ye.
Qeydên ku herî kêm di neh zimanên [[Serdema Navîn|serdema navîn]] de hatine dîtin û di nav zêdeyî 200 destnivîsan de hatine parastin, bi taybetî di navbera sedsalên 9 û 13 de hatine nivîsîn. Di nav van de 104 destnivîsên [[Zimanê latînî|latînî]], 40 [[Zimanê yewnanî|yewnanî]], 33 [[Zimanê erebî|erebî]], 17 [[Zimanê suryanî|suryanî]], 6 [[etiyopî]], 5 [[kiptî]], 2 [[Zimanê ermenî|ermenî]] ne û 1 [[Zimanê îrlendî|îrlendî]], 1 jî [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] ye.<ref name="BG">Bartłomiej Grysa, [http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1011 "The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab Sources: A Comparative Study"], ''Orientalia Christiana Cracoviensia'' '''2''' (2010): 45–59.</ref><ref>Hugh Magennis, [http://digital.library.leeds.ac.uk/298/1/LSE1991_pp43-56_Magennis_article.pdf "The Anonymous Old English Legend of the Seven Sleepers and its Latin Source"], ''Leeds Studies in English'', n.s. '''22''' (1991): 43–56.</ref> Di heman demê de bi [[Zimanê Sogdî|sogdî]] jî hatiye wergerandin. Di sedsala 13an de, helbestvan [[Chardri]] guhertoya [[Zimanê fransî|fransî]] ya kevn nivîsandiye. Guhertoyeke çîrokê di nav sûreyêsûreya [[Kehf|Kehfê]] (18: 9–26) ya [[Quran|Quranê]] de jî derbas dibe. Ji ber wê çîrok di wêjeyên gelên misilmanan de gelek caran hatiye honandin. Her wiha li [[Zimanê farisî|farisî]], [[qirgizî]], [[tirkî]] û [[tatarî]] jî hatiye wergerandin.<ref name="WW">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref>
''Martyrologium Romanum'' (Şehîdolojiya romayiyan) li bin tarîxa 27ê tîrmehê (hezîran bi ya salnameya [[Vatîkan|Vatîkana]] IIem) behsa "Heftên Razayiyên Efesê" dike.<ref>''Martyrologium Romanum'' (Libreria Editrice Vaticana 2001 {{ISBN|88-209-7210-7}})</ref> Salnameya [[Împeratoriya Bîzansê|bîzansî]] wan di 4ê tebaxê û 22ê çirîya paşîn de bi cejnan bi bîr tîne. Salnameya metranê îrlendî [[Óengus mac Óengobann]] a bi navê ''Félire Óengusso'' ya sedsala nehem di 7ê tebaxê de wan bi bîr tîne.<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/martyrologyoeng01stokgoog|title=The Martyrology of Oengus the Culdee: Félire Óengusso Céli Dé|last=Stokes|first=Whitley|publisher=Harrison and Sons|year=1905|page=[https://archive.org/details/martyrologyoeng01stokgoog/page/n62 4]|author-link=Whitley Stokes}}</ref> Salnameyên suryaniyên [[Dêra ortodoks|ortodoks]] tarîxên cihêreng dide: 21ê nîsanê, 2ê tebaxê, 13ê tebaxê, 23 çiriya paşîn û 24ê çiriya paşîn.<ref name="WW2">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref>
== Hejmar, midet û nav ==
[[Wêne:Famous German story of the collection, Life of the Saints, Der Heiligen Leben, including the legend of the Seven Sleepers, 15th century CE, Germany.jpg|thumb|Berhevoka çîrokên navdaran a [[Zimanê almanî|almanî]] ''Der Heiligen Leben'' (Jiyana ezîzan), di nav xwe de çîroka "Heft Xortên Razayî" jî dihewîne, sedsala 15an PZ., [[Almanya]]]]
Guhertoyên destpêkê yayên vê çîrokê di hejmarên razayiyan de ne hemfikir in û bi ser de di hinin guhertoyan de hejmarê wan kesan ên ku xwe spartine şikeftê bi zelalî nehatiye diyarkirin. [[Cihûtî|Cihû]] û ''xiristiyanên[[mesîhiyên Necaran''Necarê]] tenê ji sê birayan bawer dikin, ''Dêra Rojhilat a Suryanî'' jî hejmara pênc dide.<ref name="BG2">Bartłomiej Grysa, [http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1011 "The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab Sources: A Comparative Study"], ''Orientalia Christiana Cracoviensia'' '''2''' (2010): 45–59.</ref> Di piraniya qeydên [[Suryanî|suryaniyan]] de hejmara heşt derbas dibe.<ref name="WW3">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref> Li qeydên [[ṬeberîTeberî]] hejmarên heft, heşt an jî neh hatine tomarkirin û bi ser de kûçikek di çîrokê de heye. Heft kes û kûçikek bi navê ar-Raqīm[[Reqîm]] an jî Qiṭmīr[[Qitmîr]] hatiye qeydkirin di berhemên kanonîk ên misilmanan de.<ref name="BG2" />
Hejmara mideta xewê ya heft xortên razayî jî di navbera berheman de diguhere. Hejmara herî mezin û sala herî dirêj 373 sal in ku ji hêla ''GregoryêGregoriyê Tours''îToursî ve hatiye dayîn. HininHin qeyd dibêjin 372 sal in. Bi ya hesibandina ''Jacobus da Varagine''î razayî 196 sal di xew de mane (ji sala 252 heya 448).<ref name="BG3">Bartłomiej Grysa, [http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1011 "The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab Sources: A Comparative Study"], ''Orientalia Christiana Cracoviensia'' '''2''' (2010): 45–59.</ref> Di hinin guhertoyan de hejmara 195 tê pêşniyazkirin.<ref name="WW4">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref> Qu'ran di ayeta 25em a sûreyêsûreya Kehfê (18) de dibêje: '"Ew di şikefta xwe de sê sed salî (razayî) man û neh salên din jî li vê hatine zêdekirin.'" Yanî bi ya hesabê rojê sê sed salî û bi ya hesabê heyvê sê sed û neh salan di şikeftê de razayî man.<ref name=":0" />
''[[Bartłomiej Grysa'']] bo ''Heftên Razayî'' heft komên navê yên ji hev cuda rêz dike:<ref name="BG4">Bartłomiej Grysa, [http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1011 "The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab Sources: A Comparative Study"], ''Orientalia Christiana Cracoviensia'' '''2''' (2010): 45–59.</ref>
* Maximilian, Malkhus, Martinian, Dionisius, John, Serapion, Constantine, Anthony
== Reh ==
Çîroka orîjînal bi [[suryanî]] an [[yewnanî]] hatibû nivîsandin, bûye mijara nîqaşê, lê îro bi gelemperî ya zimanê yewnanî wekî orjînalorijînal tê pejirandin.<ref name="BG5">Bartłomiej Grysa, [http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1011 "The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab Sources: A Comparative Study"], ''Orientalia Christiana Cracoviensia'' '''2''' (2010): 45–59.</ref><ref name="WW5">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref> Berhema ''De situ terrae sanctae''ê, ku di navbera 518 û 531 de hatiye nivîsandin, behsa ''dêrekê dike'' ku ji bo Heft Xortên Razayî hatiye avakirin li [[Efes|Efesê]].<ref name="WW5" />
Çîrok berî ''GregoryêGregoriyê Tours''îToursî di gelek çavkaniyên suryanî de hatibû qeydkirin. Nusxeya destnivîs a suryanî ya herî pêşîn di MS Saint-[[Sankt Petersburg]] no.hejmar 4ê de ye, ku digihîje sedsala 5an.<ref name="WW6">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref> Çîrok ji hêla ''[[Symeon Metaphrastesî''Metaphrastes]] ve dîsa hatiye vegotin. Eshabê Kehf di nav berhema''Yaʿquḇ Sruḡāyâyî''Yaqûb (Sirûcî) (mirin 521) de<ref name="Sabine">[[iarchive:curiousmythsofmi00bariuoft/page/94|Baring-Gould, Sabine. "The Seven Sleepers", ''Curious Myths of the Middle Ages'', London. Rivington's, 1877, p. 94]]</ref> derbas dibe ya ku navê wê ''Acta Sanctorum e''. Guhertoyekê din a sedsala şeşan a suryanî heman çîrokê dihewîne û li Muzeya Brîtanî (Cat. Syr. Mss, p. 1090) parastî ye.
=== Guhertoya xiristiyanî ===
|
