Heft xortên razayî yên Efesê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Bi ya îslamê '''Eshabê Kehf '''(bi [[Zimanê erebî|erebî]]: '''''اصحاب الکهف‎''', xwendin: ''aṣḥābAṣḥāb al -kahf'', '''<nowiki/>'<nowiki/>'''"rêhevalên şikeftê''" yan jî ''"xelkên şkeftê''<nowiki/>'"<ref name=":0">{{Cite book|title=Wergera Qur'ana Pîroz Bi Zimanê Kurdî|last=Êsî|first=M. Huseyn|last2=Girdarî|first2=M. Se'îd|last3=Bêrkevanî|first3=M. Muhemmed|publisher=Ravza Yayincilik ve Matbaacilik|year=2008|isbn=978-605-5402-12-9|location=Istanbul|pages=294-297}}</ref>) an jî bi ya xiristiyanî '''Heft Xortên Razayî yên Efesê''' an jî bi kurtasî '''Heftên Razayî'''<ref>{{Cite web|url=https://krd.riataza.com/2017/07/08/jimara-heft-di-baweri-u-zargotina-kurdi-de/|title=Jimara heft di bawerî û zargotina kurdî de|last=Şemoyê Memê|first=|date=July 08, 2017|website=riataza.com|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=22/11/2020}}</ref> (bi [[Zimanê latînî|latînî]]: ''septem dormientes'') çîrok û serpêhatiya komekêkomeke ciwanan e di bawerî û kevneşopiya [[xiristiyanî]] û [[Îslam|îslamî]] de ku ji ber zilma dînî ya desthilatdaran direvin û xwe vedişêrin hundirê şikeftekê<ref name="madaincavelocation">{{Cite web|url=https://madainproject.com/cave_of_ashab_e_kahf|title=Cave of Ashabe Kahf (The Cave of the Seven Sleepers)|website=Madain Project|archive-url=https://web.archive.org/web/20201102114623/https://madainproject.com/cave_of_ashab_e_kahf|archive-date=2 November 2020|access-date=2 November 2020}}</ref> li derveyê bajarê [[Efes|Efesê]] di dora sala 250 ya mîladî de û piştî xewekê dora 300 salî ji şikeftê derdikevin derve. Ev çîrok ne di [[Tewrat]] û [[Zebûr|Zebûrê]] de ne jî di [[Încîl|Încîlê]] de derbas dibe. Lê di [[Quran|Quranê]] de di [[Kehf|Sureyê Kehfê]] de ji wan tê behskirin.<ref name=":0" />

Guhertoya herî kevn a vê çîrokê ji metrana [[suryanî]] ''[[Yaʿquḇ Sruḡāyâyî'']] (Sirûcî) (450-521 a PZ.) tê, ku bi xwe ji çavkaniyeke [[Zimanê yewnanî|yewnanî]] wergirtiye û niha winda ye. Kurtasiyekê girîng a vê çîrokê di ''Gregoryê Tours''î (538–594) de û di ''History of the Lombards'' a ''Paulus Diaconusî'' (720–799) de cih digire.<ref>{{Cite book|title=Medieval Science Fiction|last=Liuzza|first=R. M.|date=2016|publisher=[[King's College London]], Centre for Late Antique & Medieval Studies|isbn=978-0-9539838-8-9|editor-last=Kears|editor-first=Carl|page=66|chapter=The Future is a Foreign Country: The Legend of the Seven Sleepers and the Anglo–Saxon Sense of the Past|editor-last2=Paz|editor-first2=James}}</ref> Guhertoya herî baş û naskirî ya rojavayî di ''Legenda sanctorum'' a ''[[Jacobus da Varagine''î]] de qeydkirî ye.

Qeydên ku herî kêm di neh zimanên [[Serdema Navîn|serdema navîn]] de hatine dîtin û di nav zêdeyî 200 destnivîsan de hatine parastin, bi taybetî di navbera sedsalên 9 û 13 de hatine nivîsîn. Di nav van de 104 destnivîsên [[Zimanê latînî|latînî]], 40 [[Zimanê yewnanî|yewnanî]], 33 [[Zimanê erebî|erebî]], 17 [[Zimanê suryanî|suryanî]], 6 [[etiyopî]], 5 [[kiptî]], 2 [[Zimanê ermenî|ermenî]] ne û 1 [[Zimanê îrlendî|îrlendî]], 1 jî [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]] ye.<ref name="BG">Bartłomiej Grysa, [http://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1011 "The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab Sources: A Comparative Study"], ''Orientalia Christiana Cracoviensia'' '''2''' (2010): 45–59.</ref><ref>Hugh Magennis, [http://digital.library.leeds.ac.uk/298/1/LSE1991_pp43-56_Magennis_article.pdf "The Anonymous Old English Legend of the Seven Sleepers and its Latin Source"], ''Leeds Studies in English'', n.s. '''22''' (1991): 43–56.</ref> Di heman demê de bi [[Zimanê Sogdî|sogdî]] jî hatiye wergerandin. Di sedsala 13an de, helbestvan ''[[Chardri'']] guhertoya [[Zimanê fransî|fransî]] ya kevn nivîsandiye. Guhertoyeke çîrokê di nav sûreyê ''[[Kehf|Kehfê]]'' (18: 9–26) ya [[Quran|Quranê]] de jî derbas dibe. Ji ber wê çîrok di wêjeyên gelên misilmanan de gelek caran hatiye honandin. Her wiha li [[Zimanê farisî|farisî]], [[qirgizî]], [[tirkî]] û [[tatarî]] jî hatiye wergerandin.<ref name="WW">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref>

''Martyrologium Romanum'' (şehîdolojiyaŞehîdolojiya romayiyan)'' li bin tarîxa 27ê tîrmehê (hezîran bi ya salnameya [[Vatîkan|Vatîkana]] IIem) behsa ''"Heftên Razayiyên Efesê''" dike.<ref>''Martyrologium Romanum'' (Libreria Editrice Vaticana 2001 {{ISBN|88-209-7210-7}})</ref> Salnameya [[Împeratoriya Bîzansê|Bîzansî]] wan di 4ê tebaxê û 22ê çirîya paşîn de bi cejnan bi bîr tîne. Salnameya îrlendî ya ''Félire Óengusso''î ya sedsala nehemîn di 7ê tebaxê de wan bi bîr tîne.<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/martyrologyoeng01stokgoog|title=The Martyrology of Oengus the Culdee: Félire Óengusso Céli Dé|last=Stokes|first=Whitley|publisher=Harrison and Sons|year=1905|page=[https://archive.org/details/martyrologyoeng01stokgoog/page/n62 4]|author-link=Whitley Stokes}}</ref> Salnameyên suryaniyên [[Dêra ortodoks|ortodoks]] tarîxên cihêreng dide: 21ê nîsanê, 2ê tebaxê, 13ê tebaxê, 23 çiriya paşîn û 24ê çiriya paşîn.<ref name="WW2">Witold Witakowski, [https://gedsh.bethmardutho.org/Sleepers-of-Ephesus-Legend-of-the "Sleepers of Ephesus, Legend of the"], in ''Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition'', edited by [[Sebastian P. Brock]], Aaron M. Butts, [[George A. Kiraz]] and Lucas Van Rompay (Gorgias Press, 2011; online ed. Beth Mardutho, 2018).</ref>

[[Wêne:Famous German story of the collection, Life of the Saints, Der Heiligen Leben, including the legend of the Seven Sleepers, 15th century CE, Germany.jpg|thumb|Berhevoka çîrokên navdaran a [[Zimanê almanî|almanî]] "''Der Heiligen Leben"'' (Jiyana ezîzan), di nav xwe de çîroka "Heft Xortên Razayî" jî dihewîne, sedsala 15an PZ., [[Almanya]]]]