Hawêneya çav: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
BKurteya guhartinê tine |
BKurteya guhartinê tine |
||
Rêz 1:
'''Hawêne''', '''adese''', '''niske''' an jî '''mercek''' (
Ji boy bînîna
== Pêkhateya hawêneya çav ==
[[Wêne:Eye anatomy ku.png|thumb|352x352px|Bi zêdekin û kêmkirina qoqizatiya hawêneyê, tîrojên ronahiyê wîsa tên şikestin (tewîn) ko bi awayekî piçûktir û serberjêr( ters), rasterast dikevin ser çîna toreyê]]
Di nav her çavekî mirov de hawêneyek heye. Hawêne li paş [[Korniye|bîbikê]] de cih digire, bi awayekî dardekirî, bi kûlkemasûlkeyên bazneyî ve girêdayî ye<ref name="McGraw-Hill"> Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref> . Di navbera hawêne û kûlkemasûlkeyên bazneyî de bendikên
== Erkê hawêneya çav ==
[[Wêne:Tanka leca konv ku.svg|thumb|307x307px|Dûrahiya navbera hawêne û xala ko tîrojên ronahiyê hatine tîşkokirin, Wekî tîşkoya hawêneyê tê navkirin]]
Mirov carna li tiştên nêzîk, carnan ji li yên dûr dinêre, durahiya navbera tiştan û çav guherbar e, lê ji boy bînînê, divê her car tîrojên derûdor rasterast bikeve ser çîna toreya çav. Karê serekî ya hawêneyê, arastekirina ronahiyê li ser çîna [[tore]] û çalika navendî ye (bi latînî: ''fovea centralis)'' <ref name="OpenStax, Biology"> Rye, C., Wise, R., Jurukovski, V., Desaix, J., Choi, J., & Avissar, Y. (2017).Biology. Houston, Texas : OpenStax College, Rice University,</ref>. Ango bi rêkxistina hawêneyê, li gel guherbariya dûrahiya çavkaniya ronahiyê, tîrojên ronahiyê dîsa jî dikevin ser çîna toreyê. Hawêne ji boy vê erkê, qoqiziya xwe diguherîne û tîrojan ditewîne (dîşkîne). Tîrojên ronahiya hawirdorê, cara pêşîn dikevin ser [[Korniye|korniyeyê]] û di korniyeyê de tên şikestin, tîroj wekî gurzekî ronahiyê, ji korniyeyê derbasî bîbikê dibin, ji wir jî tên ser hawêneyê. Şêweyî hawêneyê ji aliyê kûlkemasûlkeyan ve tê rêkxistin. Kûlkemasûlke qoqiziya haweneyê diguherînin. Gava mirov li tiştek nezîkê xwe dinêre, wekî mînak, gava pirtûk dixwîne, külkemasülke yên dora hawêneyê girj dibin, bendên
Tîrojên ronahiyê di dema derbasbûna ji nav hawêneya qoqiz de, piçek ditewin, tên nezîkê hev û li ser xalek de digîhîjin hev. Ango ronahî ji aliyê hawêneyê ve tê tîşkokirin. Durahiya navbera hawêne û xala ko tîrojên ronahiyê hatine tîşkokirin, Wekî tîşkoya hawêneyê tê navkirin<ref name="medical physiology">Guyton, A. and Hall, J., 2011.Guyton And Hall Textbook Of Medical Physiology. Philadelphia: Saunders Elsevier.</ref>. Ji ber ko tîşko li paş hawêneyê çê dibe, ev tîşkoya rasteqîn e. Lê heke tîroj di hawêneyek rûçal de derbas bibin, îcar tîroj ji hev dûr dikevin û belav dibin. Di haweneyên rûçal de tîşkoya hawêneyê tîşkoyek xeyalî ye û li pêş hawêneyê çê dibe. Di rewşa asayî de, ango heke di çavê mirov de nexweşî an jî têkçûna hawêneyê tune be, wê gavê tîşkoya hawêneyê rasterast tê ser çîna toreyê.
Rêz 15:
== Têkçûna hawêneya çav ==
Piştî temenê 45-50 saliyê, bi gelemperî qaîşokiya hawêneyê kêm dibe<ref name="visualizing-human-biology">Ireland, K. A. (2010). Visualizing Human Biology (3rd ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.</ref>. Kûlkemasûlkeyên bazneyî girj dibin, bendên
Hin caran jî hawêne mat dibe, zelaliya hawêneyê winda dibe, hawêne bi rengê spî xuya dibe. Ev rewş wekî nexweşiya ava spî (katarak) tê navkirin<ref name="Essentials of Medical Physiology" />. Bi gelemperî nexweşiya ava spî di çavek de peyda dibe, çavê din sax dimîne. ji boy çareserkirina nexweşiyê, hawêneya resen a çavê bi ava spî, bi hawêneyek destkar ve tê guhertin<ref name="ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA"> ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA, lens eye structure [https://www.britannica.com/science/lens-eye-structure]</ref>.
|