Serhildana Boxer: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Rasti (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Rasti (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Rêz 1:
[[Wêne:Boxer Rebellion.jpg|thumb|394x394px|Serhildana Boxer]]
'''Serhildana Boxer''' ([[Zimanê çînî|Çînî]]: 義和團起義, pinyin: Yìhétuán qǐyì), Ewew serhildanek li dijî bandora aborî û siyasî ya welatê [[rojava]] li ser Çînê[[Çîn]]<nowiki/>ê, di sedsala 19an de bû. Armanc ew e ku hemû biyaniyanbiyanî ji welat were derxistin<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/870272576|title=The origins of the Boxer War : a multinational study|last=Xiang, Lanxin, 1956-|isbn=978-1-136-86589-3|location=London|oclc=870272576}}</ref>. Ew di meha [[mijdar]]<nowiki/>a 1899 de dest pê kir û di 7ê [[îlon]]<nowiki/>a 1901an de bi dawî bû. Di dema serhildan û binpêkirinatepisandina serhildanê de, bi hezaran serhildêr, biyanî û sîvîlsîvîlan jîyana xwe ji dest dan.<br />
<br />
 
== Rewşa beriya serhildanê ==
[[Çîn]] û [[Japon]] di sala 1894an de ji bo serweriya [[Kore]]<nowiki/>yê (ku wê demê keyanîyek kubi girêdayî Çînê bu) şerekî dijwar kirin. Di şerda Çîn têk çû û [[peymana aştîya Shimonoseki]] hate îmze kirin. Di vê peymanêda Çîn gelek tawîzên girîng da Japon. Lê ji ber ku dewletên [[Ewropa|ewropî]] û Rûsya, neduxwestinnedixwestin kû Japon li [[Rojhilata Dûr|rojhilata dûr]] pir bi hêz be, ketin navberê û Çîn hinek ji van tawîzan paşta hilda.
 
Dewletên ewropî û Rûsya ji bo vê alîkarîyê gelek tawîz ji Çînê hildan, dewerên girîngaborî yên Çîngirîng dagir kirin, Çîn parçe kirin. Wan bûyeran hestên neteweperestî dirust kir.
 
Civaka Bokserê ya olî, ku bi dizî di sala 1870an de hatibu damezrandin, li dijî [[xanedana Qing]] têkoşîn dikirin. Lêbelê, piştî perçebûna Çînê, Civaka Bokserê li dijî hêzên biyanî dest bi têkoşînê kirin.<br />
<br />
 
== Serhildan ==
Boxeran, ku di [[mijdar]]<nowiki/>a 1899an de seri hildan, êrîşî nûnerên biyanî, mîsyoneran, [[rêhesin]]<nowiki/>ên ku ji alîyê welatên biyanî tê çêkirin û karkerên ku çêkirinêda dixebitin, kirin.<br />
<br />
 
== Tepisandina Serhildanê ==
[[Îtalya]], [[DYE]], [[Fransa]], [[împeratorîya Awistirya-Macaristan]], [[Japon]], [[Almanya]], [[Keyaniya Yekbûyî]] û [[Rûsya]] ji bo tepisandina serhildanê "[[Hevgirtina Heşt Dewletan]]" avakirin. Hevgirtina Heşt Dewletan di 14'ê Tîrmeha[[tîrmeh]]<nowiki/>a 1900an de, bi artêşaka ji 54 hezar leşkeran pêk tê, serhildana li [[Tianjin]] tepisandin û berve [[Beijing]] ve çûn. Artêşê 14'ê tebaxê da [[Beijing]] bi dest xist û [[Bajarê Qedexe]] talan kir.
 
Di dema tepisandina serhildanê de gelek sivîl hatin tecawîz kirin. Ji ber vê yekê bi hezeran jinan xwe kuşt<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/43836668|title=The boxer rebellion : the dramatic story of China's war on foreigners that shook the world in the summer of 1900|last=Preston, Diana, 1952-|date=2000|publisher=Walker|others=Preston, Diana, 1952-|isbn=0-8027-1361-0|location=New York|oclc=43836668}}</ref>.