|
| agahdarî =
}}
'''Zimanê kurdî''', zimanekî ji şaxa [[zimanên îranî]] yê bakûr rojavayê [[malbata zimanên hind û ewropî]] ye. PiraniyaPiranîya gelê li [[Kurdistan]]ê bi vî zimanî diaxivin û zimanê sereke yê piraniyapiranîya [[kurd]]an ev ziman e.
Çend zaravayên kurdî hene; [[kurmancî]] li bakur, başûr, rojhilat û rojavayê Kurdistanê, [[soranî]] li başûr û rojhilat tê bikaranîn. Kurmancî bi piranî bi [[tîpên latînî]] tê nivîsîn û [[soranî]] bi [[tîpên erebî]]. PiraniyaPiranîya kurdan li seranserî cîhanê bi kurmancî diaxivin.
== Zimanê kurdî ==
Koda [[ISO 639-1]] ya kurdî <tt>KU</tt> ye. Koda [[ISO 639-2]] ya kurdî <tt>KUR</tt> e. Koda [[DIN 2335]] ya kurdî <tt>KU</tt> ye.
Li gorî belavbûna erdnîgarî, zimanê Kurdîkurdî ji bilî welatên [[Ewropa]] û yên biyanî bi taybetî li hemû erdnîgariya xwe yanî li hemî herêmên Kurdistanê tê bikaranîn. Tev li navçeyîbûyînê ji nifşê mirovên vîvê navçênavçeyê, gelek gel, ji rojava heta rojhilatê, li gelek welatan zêde û belav bûn. Lewra ye ku zimanê kurdî, yê ku li ser axeke fireh tê axaftin, ji gelek zaravayan pêk tê.
Li gorî pirtûka [[Şerefxanê Bedlîsî]] a [[Şerefname]], [[zaravayên kurdî]], [[eşîret]], [[komên kurd]] ji aliyê ziman, kevneşopî û rewşên civakî di nav çar beşan de ji hev cuda dibin:
* [[Goran]]
KurmanciyaKurmancîya bakur ([[kurmancî]]) û kurmanciyakurmancîya başûr ([[soranî]]) du zaravayên sereke ne. Ev her du zarava wekî zaravayên ku xwediyêxwedîyê wêjeyeke nivîskî ne, têne pejirandin. Van demên dawîn, zaravayê kirmanckî (dimilkî-zazakî) jî hêdî hêdî ber bi nivîskîbûnê ve gavan diavêje.
Di nav zaravayên kurdî de zaravayê ku herî zêde pê tê axaftin kurmancî ye. Kurmancî li hemû deverên ku kurd lê dijîn pê tê axaftin. PirraniyaPiranîya kurdên ku kurmancî û zazakî diaxivin li [[Tirkiye|Tirkiyêbakurê Kurdistan]]ê dijîn. JiHer wiha li [[Qerejdax]]a bakurê Kurdistanê bilîûli çend deverên mîna [[AnatoliyayaAnatolîyaya Navîn]] û [[Qerejdax]]ê, ku [[şêxbizinî]] lê dijîn. EvŞêxbizinî jîdevokeke devoka Kelhûrîkelhurî ye, koku li bajêrêbajarê krmanşanKirmaşan û îlamêÎlamê bi heman devokê di Axivindiaxivin. TevliheviyaTevlihevîya di warê zaravayan de pirî caran jî, ji ber navlêkirinê tê. WekBo nimûne, ji bo kurmanciyakurmancîya bakur, li başûr « behdînî » û li rojhilat jî « şikakî » tê gotin. Her wiha ji bo zaravayê kurmanciyakurmancîya jêrîn jî, « kurmanciya xwarû », « soranî » tê gotin. Heman tevlihevî di warê dimilkî de jî balê dikişîne. Navên wekî « kirdkî », « kirmanckî », « dimilî », « dêrsimkî », « sobê » hwd. têne bikaranîn. Ji bo hewramî jî navê « goranî » tê bikaranîn. Wekî ji mînakên jorîn jî xuya dibe, navên ku hemû lêkolîner li ser li hev dikin, navên mîna kurdî, kurmancî, kirmanckî û kirdkî neheye. Navên din tev navên herêm û êl û eşîran in.
<ref name="Mehmed Uzun 1992">Mehmed Uzun, ''Kürt Edebiyatına Giriş'', Ithaki Publishing, r.38, 1992.</ref>
<ref name="Mûrad Ciwan 1992">Mûrad Ciwan, ''Türkçe Açıklamalı Kürtçe Dilbilgisi (Kurmanc Lehçesi)'', Weşanên Jîna Nû, Çapa Yekemîn,
|
