Jean-Paul Sartre: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Jean-Paul Sartre''' (z. [[21'ê21ê pûşperêPûşperê]] 1905, ParisParîs - m. [[15'ê15ê avrêlêAvrêlê]] [[1980]]) [[nivîskar]] û [[fîlozof|fîlozofekî]] bi nav û deng ê [[fransî]] ye. Di [[21'ê21ê pûşperê]] diya sala [[1905]]an da li [[Parîs|Parîsê]] ji dayikdayîk bû. babêBavê wî efserê hêzên deryayî bû û du salan piştî jidaykbûnajidayîkbûna [[Jean-Paul Sartre|SartreîSartreyî]] li [[hindûçînHindûçîn]]ê, tûşî nexweşîyeka wê deverê bû û taya dijwar û giyansoj li dawîyê şemalka jiyanajîyana wî vemirand. biBi vî rengî toza sêwîtîyê liserli ser ser û serûçavênçavên wî rûnişt. ewEw li mala bapîr(babêbavê daykêdayîka)ê xwe, ku navê wî şarlŞarl şwaîtzerSwaitzer bû û mamostayê zimanê elmanî bû, mezin bû. demêDema jiyê wî bû yazde salsalî, daykadayîka wî careka dîdin şûkirşû kir û wî bijî naçarîji neçarî li gel daykadayîka xwe bo bajêrêbajarê laroşlLaroşlê cihê xwe veguhast. liLi wir, [[Jean-Paul Sartre|SartreîSartreyî]] xwandinaxwendina xwe ya amadeyî bi dûmahîkanîdûmahîk anî û piştî bûrînaborîna sê salan vegeryavegerîya [[parîsParîs]]ê. liLi sala 1924ê1924an, li zanîngehaZanîngeha parîsêParîsê mijûlî xwendina felsefêfelsefeyê bû û li sala 1939ê1939an bawernameya diktorayadoktoraya felsefêfelsefeyê bidestxweveanîbi dest xwe ve anî. piştîPiştî bidawîhatina xwandinêxwendinê; li lohawirLohawir, laonLaon û paştirpaştirê jî li parîsêParîsê, mijûlî wanegutinê liwanegotina qonaxa amadeyîyê bû û berhemên mîna aşopkirinAşopkirin(1936), dilrabûnDilrabûn(1939), [[Dîwar (pirtûk)|dîwarDîwar]](1939) û teorîyaTeorîya hestanHestan dane weşanê.

kurteçîrokaKurteçîroka wî ya bi navê [[Dîwar (pirtûk)|dîwarDîwar]]ê zêdetir ji hemû çîrokên wî bûye cihê nîqaş û vekolînan. berhemêBerhema wî yêya bi navê dilrabûnê"Dilrabûn"ê, wek binavûdengtrînnavdartirîn çîroka salê hate niyasînnasîn. diDi wîwê demîdemê da şerêŞerê duêCîhanê yê cîhanîDuyemîn destpêkirdest pê kir. evîVî şerî gelek pirsgirêkên hizrîhizirî ji bo sartreîSartreyî dane xweyakirinxuyakirin. destpêkêDestpêkê, ji bo xizmetkirnêxizmetkirinê li rêveberîyaRêveberîya keşnasîyaKeşnasîya artêşêArtêşê hatehat daxwazkirin, piştî borîna demekêdemeka kurt, hevdem ligelli gel pêşveçûna serkeftîyaneyaserkeftina elmanîyan, liya havîna 19401940î, wek dîl(êxsîr) hate desteserkirin, lê bi zîrekî elmanî razîkirinrazî kirin ku wî ji ber hokarên mezacî û çavê wîyêwî yê nedirust radestî firensîyanfrensîyan bikenbikin. piştîPiştî vegeryanavegera xwe ya bo parîsêParîsê, gehiştegihîşte rêzên tevgeraTevgera bergirîyaBergirîya niştîmanîyaNiştîmanî firansayêya Fransayê. liLi sala 19431943yan, dema ku di tevgeraTevgera bergiryêBergiryê de, ligelli gel desteyeka dîtra hizirvanan ku di çalak bûn, herwehaher weha mijûlî weşana berhemên xwe yên felsefî bû. êkemîn şanonameyaŞanonameya xwe ya ewil hevdem ligelli gel wan rojan bi navê "mêş"Mêş nivîsî. sehmSehm(tirs)a wî ji dagîrkirnadagirkirina [[nazî]]yan, azarên gelê firansayêFransayê û metirsîyên bi egera pişikdarbûna li tevgeraTevgera bergirîyêBergirîyê, ew di bîrûboçûnênbîr û boçûnên xwe liserde li ser rewiştêrêwiştê mirovantîyêmirovatîyê û azadîya helbijartinêhilbijartinê pirbawertir lê dikir. liLi sala 1944ê1944an, duyemîn şanonameya wî ya duyemîn ya bi navê "derêDerê girtî"Girtî, piştî rizgarbûna firansayêFransayê jji dagîrkirinadagirkirina nazîyan, li parîsêParîsê hatehat nimayiş kirinweşandin. liLi sala 1946ê yekemîn1946an jimareya govarayekem "serdemêa nû"Kovara Serdema Nû weşand. sartreîSartre, di maweyênavbera salên 1944-19481948an de, yê serkeftî bû di weşana sê bergbergên ji çwar bergên romanên xwe yên bihevregirêdayî ya bi navê "rêyênRêyên Azadîyê ku azadîyê"ji çar bergan pêk dihat. liLi sala 1946ê1946an, şanonameya "dehmenpîsaToga birêz"Hurmetkar, sala paştir "cih"Cih, "wêjeWêje çiyeÇi ye?", "bodlêr"Baudelaire û "hizirkirnênDer derbareyîbarê pirsa cuhîyan"Pirsa Cihûyan de, nivîsîn. Di sala 19481948an da, şanonameya "mirîyênMirîyên bêBêgor, kifinVeşartin û veşartin"her û herwehaweha pirtûka felsefîyafelsefî "egzîstansiyalîzmya bi navê Egzîstansiyalîzm û resenayetîyaResenayetîya mirovî"Mirovî, şanonameyên "destênbi lewitî"navê Destên Lewitî û "ehrîmenŞeytan û xwedê"Yezdan ew berheminberhem in yên ku sartreîSartreyî ta berî salên pêncîyan nivîsandin. liLi sala 19511951ê "janêJana pîroz"Pîroz, li sala paştir "kîn"jî Kîn, ku wergirtinek (iqtîbasîqtîbas) bû ji berhemên [[Alexander Dumas]]î, ya ji şanonameya "nikrasof"“Nikrasof” li sala 195ê, "goşegîrênGoşegîrên altona"Altonayê li sala 1959ê1959an, "şerêRojnivîska şekirêŞerekî li kûbayê"Seyr ku encama sefera wî ya bo welatê [[kûbaKuba]]yê ya li salên destpêka [[şorişaŞoreşa kûbayêKubayê]] bû. Jean-Paul Sartre di [[15'ê15ê avrêlê]] ya sala [[1980]]an de li Parîsê jiyana xwe ji dest da.

* ''La Nausée (1938)''(XelînMadxelîn)

* ''Les chemins de la liberté (1945) :''(RiyaRêya AzadîAzadîyê)