Ebdurehmanê Axtepî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

| cihê jidayikbûnê = [[Çinar]], [[AmedDiyarbekir]] (Bakurê Kurdistanê)

| roja mirinê = 29ê Adarêadara 19051905an, (55 Salî)

| pîşe = [[Alim]], [[Astronomastronom]], [[Felsefefelsefe]]van û [[Helbestvanhelbestvan]]

'''Şêx Ebdurehmanê Axtepî''' (b[[z.]] 1850 [[Çinar]] - [[m.]] 1905 Amed) [[felsefe]]van, [[astronom]] û [[alim|alimekî]] [[kurd]] yê sedsala 19'an19an e.<ref>http://diyarname.com/article.php?Idx=94</ref><ref>http://www.amidakurd.org/ku/tekst/spas_%C3%BB_%C5%9Faba%C5%9F_ma_ne_yek_in</ref>

Li gor beyana di pêşgotina pirtûka wî ya Rewdneîmê de, sal 1850 li gundê [[Axtepe]] di şeva êvara înê de, roja 30ê meha Rebîrebî'ulewelê ji diya xwe re çêbûye û di sal 1905, pêncê Sibatêsibatê, yan 29ê Adarêadarê jî, li Amedê çûye ber dilovaniya Xwedê.<ref>http://www.trtnuce.com/haber/perwerdehi/sex-evdirehmane-axtepi-hate-bibiranin-3970.html</ref>

Pirtûkeke wî heye bi navê [[Rewdneîm (pirtûk)|Rewdneîm]] ku ji aliyê [[Zeynelabidin Zinar]] ve hatiye tipguhaztintîpguhaztin. Tê de qala wesfên [[Muhemmed]] pêxember û mîraca wî kiriye. Pirtûk mênzûm e, û 360 rûpel in. Pirtûk di sala 1302ê hicrî de hatiye nivîsandin. Evdirehman texlîdî [[Ehmedê Xanî]] kiriye û di şihirekê de qala [[kurmancî]] û kurmancan kiriye.

Şêx Ebdurehman despêka xwendina xwe, pêşî di xwendegeha bavê xwe de li gundê Axtepe û li nik bavê xwe kiriye. PiştrePişt re çûye li [[Başûrê Kurdistanê]] di hin xwendegehan de xwendiye, heta ku xwendina xwe kuta kiriye. Piştî wefata bavê wî, ew bi şûnde hatiye Axtepeyê û li şûna li Xwendegehaxwendegeha bavê xwe dersdarî kiriye. Heta ku birayê wî [[Şêx Muhemmed Can]] li [[Şam]]ê xwendina xwe kuta kiriye û bi şênde vegeriyaye hatiye Axtepeyê.

Îcar piştrepişt re Şêx Ebdurehman dersdanê spartiye birayê xwe û wî jî xwe daye ser nivîsandina pirtûkan, heta dawiya jiyana xwe, li wî karê pîroz domadiye.

Wefata wî jî Romî 16'ê16ê Adarêadara 13261326an e. Ev tarîxa bi Mîladîmîladî dibe [[29'ê29ê adarê]]adara [[1910]]. Dema ku Şêxê bi navûdeng wefa kiriye, gelê Kurdêkurd ê wefadar çardara wî li ser dest û milên xwe ji Amedê hilgirtiye û birine gundê Axtepeyê, wî li kêleka bavê wî [[Şêx Hesenê Nûranî]] veşartine.

Ev pirtûka bi navê Rewdneîm ya herî mezin e û xwerû bi zaravayê [[kurmancî]] ye. Tev rîwayetên kevnare ne ku bi helbestkî li ser jiyana Muhemmed Pêxember gotiye. Xasma tê de rewşa çûn û hatina Muhemmed Pêxember a Mî’racê beyan dike. Lê belê di nava wan helbestên olî de, Şêx hin car qelema xwe kiriye şûr û pê êrîş biriye ser [[Tirktirk]] û [[Erebereb]] û [[Farisfaris]]an.

Ew nusxeya orîjînalorijînal a Rewdneîmê ku Şêx Ebdurehmanê Axtepî bi destên xwe nivîsiye, kaxezên wê ji rengê [[kesk]] û [[sor]] û [[zer]] e. Nivîskarê vê pirtûkê, ew di 1965-66an de li ba Ebdurehmanê nebiyê wî dîtiye.

Ev pirtûka Şêx Ebdurehmanê Axtepî, bi navê Dîwana Rûhî hatiye naskirin. Çewa ku li pêş jî hatiye gotin, Rûhî bernavkê yan nasnavê Şêxê nemir e ku wî di helbestan de ji bo xwe bi kar aniye. Dîwan di sala 1293ê Hicrîhicrî (1876) de hatiye nivîsandin. Bi tevayî 28 beş in û 471 malik in, tev bi kêş û qafiye ne û kiteyên wan bi jmar in. Her beşek li ser jmareke kifş bi kiteyan dikişe û hin malikên pêncok jî tê de hene.

=== Kîtab ulKitabu'l-Ebrîz ===

Şêx Ebdurehmanê Axtepî, vê pirtûkê jî bi zimanê Erebîerebî nivîsîyenivîsiye. Li ser eyişandin û îsbata [[Quran]]ê ye ku pirtûkeke asîmanî ye û ku ji aliyê [[Xwedê]] ve, ji [[Muhemmed]] pêxember re hatiye hinartin. Pirtûk 81 rûpel e û heta niha çap nebûye.

=== MînhacMînhacu'l-ul Usûl ===

[[Wêne:Pirtûka Şêx Ebdurehmanê Axtepî.jpg|thumb|Pirtûka Şêx Ebdurehmanê Axtepî û Gutlek ji bo astronomiyê, Çavkanî; Zeynelabidin Zinar]]

=== RabîtteRabîte ===

Şêx Ebdurehmanê Axtepî li ser rabîteyê nivîsiye, delîl û rîwayet anîne ku li gor [[Mewlana Xalid]] çewa rêçik tê meşandin.

Pirtûk li ser prensîb û fezîleta kirina emel li gor rêçika [[Neqşîbendîneqşbendî]] nivîsiye. Pirtûk herwekî pirtûka destan e ku mirîdên rêçika neqşbendî bixwînin.

== Sedemê Nivisandinênivisandinê ==