Wîkîpediya

Cengîz Xan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Avestaboy (gotûbêj | beşdarî)
52.676 guhartin
Min ji bo Behra Japonan navê Deryaya Japanê û ji bo Behra Hazarê min Deryaya Qezwînê nivîsand.
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Kurteya guhartinê tine
Rêz 1:
[[Wêne:Genghiskhantraditional.JPG|thumb|left|Navê Cengîz Xan bi [[mongolî]]]]
[[Wêne:Genghis Khan.jpg|thumb|Cengîz Xan]]
'''CengîzÇengîz Xan''' (bi [[mongolî]]: ''Чингис Хаан'', yanî [[Wêne:Cinggis qagan.svg|20px]]; yê rast ''Temûçîn'', ''Тэмүүжин'', yanê ''hesinkar''), (* [[1155]], [[1162]] an [[1167]]; † [[18'ê gelawêjê]] [[1227]]) yek ji serdarên navdar ênê MongolMongolan e.
 
CengîzÇengîz Xan bi barbariya xwe tê nasînnaskirin. Yek ji barbarên herî mezin ên diê dîroka mirovahiyê de ye. Di çanda Kurdîkurdî de jî barbariya CengîzÇengîz Xan, [[Tîmûrleng]], [[Atîlla]], hwd cihekecihekê girîng digiredigirin. ▼
Navê ''Cengîz Xan'' bi [[zimanên Îranî]] ye. Bi Kurdî tê wateya "Xanê cenghez, xanê şerxwaz-şerhez). Lewra herdem bandora zimanên Îranî li ser hemî berên Asyayî hebûye. Çawa îro zimanê Îngîlîzî serdest e bi sedan salan zimanên Îranî jî wisa serdest bûn.
 
Tê gotin ku ji qebîleya Kiyatê ye û bavê wî navê Temûçîn dayelê wî.kiriye Tê gotin kuû dema ku hatiye dinê di çengê wî de xwîn hebûye û ji bo wê gotin eku wêew dê bibe şervanekîşervanekê mezin.▼
▲Cengîz Xan bi barbariya xwe tê nasîn. Yek ji barbarên herî mezin ên di dîroka mirovahiyê de ye. Di çanda Kurdî de jî barbariya Cengîz Xan, [[Tîmûrleng]], [[Atîlla]], hwd ciheke girîng digire.
 
CengîzÇengîz Xan ji aliyê bavê xwe deve xizmê Kabûl Xan, Ambagaî û Kûtûla Xan e. Dewleta Mongolan bindestê Xanedana Jîn de bû û dema ku ji aliyê wan deve hate hilweşandin, bavê wî Yeşugey, derbasêbû li serserekê qebîleyên Mongolan bû.▼
▲Tê gotin ku ji qebîleya Kiyatê ye û bavê wî navê Temûçîn daye wî. Tê gotin ku dema ku hatiye dinê çengê wî de xwîn hebûye û ji bo wê gotin e wê bibe şervanekî mezin.
 
Bi navê Hazar Kasar, kaçîûn û Temuge ve 3 birayên wî, bi navê Temûlîn ve xwîşkekexwişkeka wî û bi navê Bekter, belgutey ve 2 biramarîyêbiramarîyên wî hebûn.▼
▲Cengîz Xan ji aliyê bavê xwe de xizmê Kabûl Xan, Ambagaî û Kûtûla Xan e. Dewleta Mongolan bindestê Xanedana Jîn de bû û dema ku ji aliyê wan de hate hilweşandin, bavê wî Yeşugey derbasê li ser qebîleyên Mongolan bû.
 
Jina wî ya yekemînyekem Borte ye. Borte, dema ku Temûçîn re nû mêr kiribû ji aliyê qebîleya Merkîtan hatibuve hatibû revandin lê paşê ji aliyê Temûçîn ve dîsa hate rizgarkirin. Borteyê 4 zarok anîyeanîne dinê. Navê wan; Cûcî, Çaxatay, Ogedey, Tolûy e. Xêncî van a gelek jin û zarokên wî hebûne û hejmara keçên wî jî nayê zanîn.▼
▲Bi navê Hazar Kasar, kaçîûn û Temuge ve 3 birayên wî, bi navê Temûlîn ve xwîşkeke wî û bi navê Bekter, belgutey ve 2 biramarîyê wî hebûn.
 
Zarokatiya Temûçîn gelek dijwar derbas bûye. Hê di 9 salî yêsalîya wî de bavê wî ji aliyê Tataranteteran ve hatiye jehrandin û di 9 salîyêsalîya xwe de derbasêbûye li serserekê qebîleyê bûye. Lê qebîleya wî ji bo ku serokatiya zarokekî qebûl nekin ew terk kirin. NêçîrêDi nêçîrê de biramariyê xwe yê bi navê bekter kuşt û bû reîsêsermiyanê malê.▼
▲Jina wî ya yekemîn Borte ye. Borte, dema ku Temûçîn re nû mêr kiribû ji aliyê qebîleya Merkîtan hatibu revandin lê paşê ji aliyê Temûçîn ve dîsa hate rizgarkirin. Borteyê 4 zarok anîye dinê.Navê wan; Cûcî, Çaxatay, Ogedey, Tolûy e. Xêncî van a gelek jin û zarokên wî hebûne û hejmara keçên wî jî nayê zanîn.
 
SalDi asala 1190'ê1190ê de Konfederasyona Mongolan yek kir û ji bo hakimiyeta xwe bi navê ''Yasa'' qanûnek da nivîsandin. Paşê şerekî de Tûxrûl Xan û destbirakê xwe Camûka têk bir û hemû konfederasyonên Mongolîstanê yek kir. Li pey wê re komcivîn dîsa kombû û navê ''Cengîz Xan'' dan wî.▼
▲Zarokatiya Temûçîn gelek dijwar derbas bûye. Hê 9 salî yê wî de bavê wî ji aliyê Tataran ve hatiye jehrandin û 9 salîyê xwe de derbasê li ser qebîleyê bûye. Lê qebîleya wî ji bo ku serokatiya zarokekî qebûl nekin ew terk kirin. Nêçîrê de biramariyê xwe yê bi navê bekter kuşt û bû reîsê malê.
 
▲Sal a 1190'ê de Konfederasyona Mongolan yek kir û ji bo hakimiyeta xwe bi navê ''Yasa'' qanûnek da nivîsandin.Paşê şerekî de Tûxrûl Xan û destbirakê xwe Camûka têk bir û hemû konfederasyonên Mongolîstanê yek kir. Li pey wê re komcivîn dîsa kombû û navê ''Cengîz Xan'' dan wî.
 
Sal a 1215'an de Çîn kir bin destê xwe,sal a 1220'an de Dewleta Harezmşahan hilweşand û sînorên xwe li [[Deryaya Japanê]] heta [[Deryaya Qezwînê]]
Ji "https://ku.wikipedia.org/wiki/Cengîz_Xan" hatiye standin.