B
kurteya guhartinê tine ye
B Tippfehler korrigiert Etîket: Guhartina mobîl Guhartina sepana mobîl Guhartina sepana iOSê |
BKurteya guhartinê tine |
||
Rêz 1:
{{ev gotar| der barê Çiyayên Zagrosê ye. Ji bo wateyên din a peyva "Zagros" li ''[[Zagros (cudakirin)]]'' binihêre.}}
{{Bêçavkanî}}
{{Infobox çiya
Line 15 ⟶ 17:
| çalakbûna_dawî =
}}
'''Zagros''' an '''çiyayên Zagrosê''', navê zîncîreçiyayê ku ji herêma [[Wan]]ê - [[Colemêrg]]ê dest pê dike û ber bi başûr ve diçe. Di nav axa Kurdistanê de derbas dibe. Ji bakur ve di destpêkê de, di navbera tixûbên [[Tirkiye]] û [[Îran]]a îroyîn de û piştre wek tixûb di navbera Îran û Îraqa îroyîn de dom dike. Nêzîkî [[Kendava Îranê]] di nav axa Îranê de heta herêma [[Hurmiz]]ê diçe. Dirêjiya çiyayên Zagrosê 1.500 km ye. Di zîncîreya Zagrosê de gelek çiya hene. Di nav van çiyan de çiyayê bi navê [[Zana]] û çiyayê bi navê [[Zerd]] ên herî bilind in. Çiyayê Zana 5.098 m û yê Zerd jî 4.548 metre bilind e. Ji Zagrosê re [[çiyayê Kurdistanê]] jî dibêjin. Ji ber ku piraniya Zagrosê di nav axa Kurdistanê de ne. [[
Zîncîreçiyayên Zagrosê bi hezar salan in ku di navbera çandên herêm ên cuda cuda de wek tixûb hatine kişandin. Di navbera gelên wek [[
== Etîmolojiya Zagrosê ==
Line 23 ⟶ 25:
Di derbarê [[etîmolojî|etîmolojiya]] peyva “Zagros” de sê çavkanî û teoriyên cuda hene:
# Li gor Zend Avesta wateya ''Zagros'' ”bilindahî” ye. Ango çiyayê bilind ku roj di pişta wî de derdikeve. Koka gotinê zuxur an zarg e. Zarg tê wateya qerqez û bilind ku bi tirki dibêjin ''uçurum''. [[Zarga Fîsê]] ku li nêzîkî [[Licê]] ye û Zarga Fîsê ya ku li navenda [[Amed]]ê li ser çemê Dîclê ye û tirkan navê ''Fîs Kayasi'' lê kiriye{{Çavk}}.
# Tê gotin ku peyvên ''Zengene'' û ''Zagros'' ji heman etîmîlojiyê tên. Wek tê zanîn ''Zengene'' eşîreke kurdan e û hîn îro jî ev eşîr li Başûr dijî{{Çavk}}.
# Her çiqas kêm be jî hinek îdea dikin ku Zagros ji [[Yewnana Kevin|yewnaniya kevn]] tê û tê wateya tofan û firtonê{{Çavk}}.
== Di dîrokê de Zagros ==
Line 33 ⟶ 35:
Di serdema me de arkeolog û lêkolîngerên dîrokî dibêjin ku [[sumer]] ji çiyayên Zagrosê ber jêr daketine deştê û şaristaniya ku li Zagrosê hebûye, bi xwe re anîne û bi pêş xistine. Esas navê sumeran ''hatî'' ne. Hatî yanî yên ku ji çiya hatine. Piştre ji hatiyan re sumer gotine.
Bajarên
Îro hema hema hemû arkeolog û dîrokzan hemfikir in ku 9.000 sal berî zayînî ango 11.000 sal berî niha li qontarên Zagrosê mirovan dest bi xwedîkirina ajelan kirine. Cara yekem li wir bizin, mîh û mange û beraz kedî û xwedî kirine. Xanî û mal lêkirine. Genim, çewder û fesûliye çandine. Berî zayînî di navbera salên 5.400-5.300 li nêzîkî qontarên çiyayên Zagrosan bi awayekî sîstematîk rez xwedî kirine û ji tirî mey çêkirine. Navê tiriyê ''Vitis silvestris'' bûye ku îro jî bi latînî navê wê ''Vitis vinifera'' ye. Herweha bîra jî li wir hatiye çêkirin.
Line 47 ⟶ 49:
== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}
* Amed Tîgrîs <sup>Ji kîjan pirtûk?</sup>
[[Kategorî:Rêzeçiya]]
| |||