|
Ji bo ku Îbn Xeldûn bixwe li ser xwe biyografîyek nivisandî bû, li ser wî pir tişt bi eşkerayî têye zanîn. Ew [[otobîyografî]]ya xwe ({{bi-ar|التعريف بابن خلدون ورحلته غربا وشرقا}} Et-te'rif bi-Îbnî Xaldûn we-rihlatûhû şerqan we-xerban) '''Pênasîna Îbn Xeldûn û gera xweya rojhelat û rojava''' bû û Muhammad bin Tewît di 1951an de li Qahîreyê weşandî ye.
Malbata Îbn Xeldûn berê li [[Endulus]]ê bû, paş dewleta Endulusê li Ewropayê helweşiya re malbata xwe ji [[Sevilla]] de koça Tûnûsê kir. Li ber Endulusê jî malbata wî digihê [[Hadramut]]ê. Wî di biyografiya xwe de nivisiya ku malbata xwe digihê sehabekî MihemedMuhemmed pêxemberê bi navê ''Wail bin Hacer''.
Îbn Xeldûn di biçûkiya xwe de bi hevotineka rind mezin bûye. Bi jiber kirinê [[Quran]]ê û fêr kirina [[TecvîdTecwîd]]ê dest bi perwerdahiya xwe kiriye. Him li bavî xwe [[Muhammed Wâbilî]]Wabilî û him jî li Şemseddîn Ebû Ebdûllah MihemedMuhemmed bin Câbir, Ebû Ebdullah MihemedMuhemmed bin Ebdullah û Ebû Kâsim MihemedMuhemmed Kûsayr dersên [[Hadîs]] û [[Fiqih]]ê hel girtiye. Ji matematîkzanekî[[matematîk]]zanekî wê demê, [[elEl-Abil]] fêrê [[matematîk]], [[felsefe]] û [[vac]]ê hel girtiye. Bixwe jî berhemên fîlozofên ber wiyên mezin [[Îbn Sîna]], [[IbnÎbnî Ruşd]], [[Fexredîn Razî]] û [[et-Nesîredînê Tûsî]] xwendiye. Çaxa ku ew 17 salî de bûye, dê û bavê wî her du tev bi peroka [[veba]]yêvebayê mirine. Ji ber ku li ber wî malbata wî bi polîtîkayê dixebitiyan, ew jî bi polîtîkayê ve eleqedar bû. Dorî 20 saliya xwe de ew bû sekreterê Siltan Ebû Îshaq Îbrahîm II el-Mûstansîr. Ji bo qezî û îlme xweyê xweş di 1349an de Siltanî [[Fas]]ê Ebû İnân daweta ba xwe kir û erkdara nivîsandîna kanûnan (ketîb el-eleme), wek serokwezirî xwe kardar kir. Lê ji ber ku hesûdên wî di heqê wî de fîtne û fesad belav kirin Siltanî Fasê di 1357an de ew 22 mehan avite girtîxaneyê. Heta Ebû Înan mir ew di girtîxanayê de ma. Pê Ebû Înan mir re serokwezîr, Emr ibn Ebdullah, ew li girtîxanayê azad kir û Ebû Salimê ku niştecîhê bavê xwe Ebû Înanî bû, Îbn Xeldûn şûnda anî wezîfeye berê, qazitiyê.
Paş [[Ebû Selim]] re serokwezir Emr ibn Ebdullah ê ku hevalê IbnÎbn Xeldûn bû derbaza textê bû. Lê, pê re IbnÎbn Xeldûn jî siyasetmedarî berda û 1362an de çû [[Granada]]ya Endulusê. Di [[1364]]an de Îbn Xeldûn arîkariya aştiyeke navbera [[Pedro I]] yê mîrê [[Kastilya]] û Nasridîn MihemedMuhemmed kir. Pedro ser vê ve IbnÎbn Xeldûn bi malbata wî ve tev deweta cem xwe kir jî Îbn Xeldûn va qabûl nekir.
Li Granadayê Îbn Xeldûn û serokwezîrê Nasridîn MihemedMuhemmed, Îbn [[el-Xatib]] ve pêşbazî kir. Îbn Xeldûn dixwest ku Nasridîn MihemedMuhemmed dewletê gorî ramanê xwe kargerî bike. Lê Ibnîbn el-Xatib digo ko, dewletê ji bo aştiyê di hereşe de ye. Talî, el-Xatib Îbn Xeldûn mişexta [[Afrîkaya Bakur]] kirin de. Muhammad V paşê jî el-Xatib ji bo ramanên fîlozofî avête girtîxane.
Di [[otobiyagrofî]]ya xwe de Îbn Xeldûn li ser têkoşîna xweyê bi el-Xatib re dinivîsîna.
Dûv ew vegeriya [[Afrîka]]yê, Îbn Xeldûn bû serokwezîrê Siltan Ebū Ebdullah. Dûv Ebū Ebdullah 1366an de hat kuştin wî hêla Ebû'l-Ebas girt û Ebû'l Ebas bû siltan. Lê, pişt re Ebdu'l Ezîz berxweda û siltanê [[Tlemcen]] bin xwist şinda jî derbaza textê bû û Îbn Xeldûn avête girtîxaneyê. Pişt wê re Ibn Xeldûn dest bi nivîsandinê [[MukaddimeMuqedîme]], pirtûkeke li ser dîroka dinê, kir.
Di [[1378]]an de ew vegeriya Tûnûsê û pirtûka xwe [[Muwedîme]] temamkir û berpêş a Siltanê Tûnûsêyî we demê Ebû'l Ebas kir. Ji bo hera [[Hec]]ê ew li Tûnûsê derket û çû [[Îskenderîye]], Misir e.
| 