Cudahiya di navbera guhertoyên "Erkê bêhnvedanê" de

[[Wêne:Action_Potential_ku.png|thumb|Di qonaxa erkê bênvedanêbêhnvedanê de demarexane ji hawirdorê tu kartêkir an jî ragîhandin nagire. Ev rewşa xaneyê wekî cemsergerî tê bi navkirin. Dema cemsergeriyê de derveyê xaneyê bi bargeyê pozîtîv, hundirê xaneyê bi bargeyê negatîv barkirî ye. Kartêkirên hawirdorê cemsergeriyê hildiweşinîn û dawî bi erkê bênvedanêbêhnvedanê tînin.]]

Dema [[Demarexane|demarexaneyêk]] ji derdora xwe kartêkir negire an jî demareragihandin neguhazîne, demarexane di qonaxa bêhnvedanê da ye<ref name="Modern Biology" />(bi îngilîzî:''resting potentail''). Ji ber ko di dema erkê bênvedanêbêhnvedanê de li herdu aliyê parzûna demarexaneyê bi bargên elektrîkî barkirî ye, ev rewşa xaneya demarê wekî [[cemsergerî]] (bi îngilîzî:''polarization'')tê bi navkirin. Di qonaxa cemsergerî de, di navbera herdu aliyên parzûna demarexaneyê de cudahiya bargeyê elektrîkê peyda dibe<ref name="Anatomy and physiology" />. Ev bargeyê elektrîkî ji ber hebûna iyonan çê dibe. Aliyê hundirê [[Parzûna xaneyê|parzûnê]] bi bargeya negativ, aliyê derveyî parzûnê jî bi bargeya pozîtiv ve barkirî tê hiştin<ref name="Human biology">Sylvia S. Mader, D., & Windelspecht, M. (2015). Biology (12th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education. </ref>. Di qonaxa cemsergerî de xestiya potasyuma(K⁺) nav [[Xane|xaneyê]] ji xestiya potasyuma derve zêdetir e<ref name="visualizing-human-biology">Ireland, K. A. (2010). Visualizing Human Biology. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. </ref> . Li derveyê parzûna xaneyê de xestiya sodyumê(Na⁺) û ya Klorînê (Cl-) ji ya hundir zêdetir e<ref name="Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref>. Sodyum(Na⁺) û potasyum(K⁺) herdu jî îyonên bi bargeyê pozîtîv in, lê di nav xaneyê de ji bilî K⁺ ê hin iyonên din jî hene û bargeyên wan negatîv e. Wekî mînak hin proteînên gewre û iyonên fosfatê bi bargeyê negatîv barkirî ne. Di nav xaneyê de kêmbûna iyonên sodyumê û hebûna [[Proteîn|proteînên]] gewre yên bi bargeya negatîvî barkirî, bargeya nava xaneyê dike negatîv. Dema erkê bêhnvedenê de erkê parzûna xaneyê bi qasî -70 mV(mîlîvolt) e<ref name="OpenStax, Biology" />. Ango di navbra aliyê derve û hundirê parzûnê de cudahiya elektrîkê 70 mV e<ref name="OpenStax, Biology" />. Wateya negatîvê (-) ev e ko hundirê xaneyê li gor derveyî xaneyê bi bargeyên negatîv barkirî ye<ref name="Campbell">Campbell, Neil A., and Jane B. Reece. Biology. 8th ed., Pearson Education, Inc., 2008. ISBN 978-0-8053-6844-4</ref><ref name="Human biology" />. Parzûna xaneya demarexaneyan jî her wekî hemû xaneyên din, ji du çînên [[Lîpîd|çewrî]] pêk tê her wisa di nav molekulên çewrî de hin proteîn jî hene<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">OpenStax, Anatomy & Physiology, OpenStax ,2013

== Alûgorkirina iyonan di dema erkê bênvedanêbêhnvedanê de ==

Ne yek lê gellek cureyên cogê iyonan heye, ji ber wê yekê hemû cogên iyonan bi hev re vekirî an jî girtî namînin, dibe ko li ser parzûna xaneyê hin cureyên cogên iyonan vekirî bin, lê di heman demê de hinekan jî girtî bin. Di qonaxa erkê bêhnvedanê de cogên potasyumê ya demarexaneyê vekirî, cogên sodyumê jî girtî ne. Loma gava iyonên sodyumê bi pompeya sodyum-potasyumê ber bi derveyê parzûnê tên guhaztin, sodyum(Na⁺) ji boy vegera nav xaneyê rê nabîne û li derve kom dibe. Lê potasyumên(K⁺) li nava xaneyê bi navbeynkariya cogên potasyume ji devera xestiya bilind(hundirê xaneyê) ber bi devera xestiya nizm(rûyê derve ya parzûnê) ve belavbûnî dibe. Ev belavbûniya potasyumê(K⁺) heta ko erkê bêhnvedanê ya parzûnê digihîje -70 mîlîvoltê didome. Cogên iyonê ji ber bandora kartêkir an jî ragihandinek vedibin, an jî tên girtin. Wekî mînak; hin cog li gor asta erkê perdeyê vedibin, ango dema bargeya elektrîkî ya navbera herdu aliyê parzûnê digihîje astek taybet, wê gavê coga îyonê vedibe. Ji vê cureya cogê re '''coga jêrdestê voltajê''' tê gotin.(bi îngilîzî:''voltage-gated ion channel'')<ref name="visualizing-human-biology"/><ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Hin cogên iyonan jî ji ber hebûna molekulek din vedibin, ango molekulek xwe bi rûyê cogê ve girê dide, paşê coga iyonê vedibe û rê li ber herrika iyonan vedike<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Navê van cogan, '''coga jêrdestê lîgandê''' ye.(bi îngilîzî ''ligand- gated ion channel'')<ref name="visualizing-human-biology"/>. Hin cogên iyonê jî ji ber hêzek fîzîkî vedibin. Wekî mînak guherîna pestoya hawirdora xaneyê dibe sedema vebûna van cogan. Navê van cogan jî '''coga jêrdestê mekanîkî''' ye (bi îngilîzî: ''mechanically-gated ion channel'')<ref name="visualizing-human-biology"/><ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Cogên iyonê ji boy dabînkirina erkê bêhnvedanê û cemsergeriyê kar dikin, lê ji bo berdewamiya cemsergeriyê ango erkê bênvedanêbêhnvedanê, karê bingehîn ji aliyê pompeyên sodyum -potasyume ve tê birêvebirîn.