Zimanê ketelanî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
B MikaelF navê Zimanê katalanî weke Zimanê ketelanî guherand
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
{{Infobox ziman
| nav = KatalanîKetelanî
| navê xwemalî = català
| renga malbat = Hind û Ewropî
| dewlet = [[Spanya]], [[Fransa]], [[Andorra]] û [[Îtalya]]
| herêm = [[Andorra]], [[KatalonyaKetelonya]], [[Giravên Balear]] û [[Valensiya]], [[Roussillon]] (Rosselló), [[Aragon]], [[Mursiya]], [[SardûnyaSardînya]]
| nexşe =
| firehiya nexşe =
Rêz 17:
| malbat7 = [[Iberî-Romansî]]
| malbat8 = [[Îberiya Rojhilatî]]
| malbat9 = [[KatalanîKetelanî, valensiyayî]]
| nivîs = Tîpên latînî
| netewe = [[Andorra]]; [[Katalonya]], [[Giravên Balear]] û [[Valensiya]] li [[Spanya]]yê
Rêz 27:
| agahdarî =
}}
'''KatalanîKetelanî''' (bi katalanîketelanî: ''català'', wekî "ketelá" bixwîne), zimanekî romanî ji koma [[Zimanmalbata hind û ewropî|hind û ewropî]] ye. Zimanê katalanîketelanî ji aliyê 9,5 milyon kes ve li [[KatalonyaKetelonya]]yê, li herêma Otonom [[Valensiya]], li giravên Balear, li [[Andorra]]yê (li Andorrayê zimanê fermî tenê katalanî ye, lê li vir bi [[fransî]] û [[spanyolî]] jî dipeyivin), li [[Roussillon]]ê (bi katalanîketelanî: ''Rosselló''), li rojhilata [[Aragon]]ê û li bajarê Alghero (bi katalanîketelanî: ''l'Alguer'') jî tê peyvîn. Zimanê katalanîketelanî ji zimanê latînî tê. Ji sedsala 15'an15an û vêdevê de ew di bin bandora spanî ango kastîlî de maye. Her çiqas ev ziman biser spanî de here jî (mînak: ''cercar / buscar, restar / quedar, vós / vostè'', û her wiha). Gerek mirov wî wek zaravayekî spanî nebîne, ji ber ku ew zimanek serbixwe ye.
 
Li hember kastîlî (spanî) a ku bû zimanê resmî yê dewleta spanî, katalanketelan bi daxwazeke xort bi zimanê xwe axivîn û li hember spanî sekinîn. Ji bo ku zimanê wan bibe zimanê fermî yê herêma katalonîketelonî daxwazeke wan a xurt hebû. Ev daxwaza wan bi mirina [[Franko]] re hat cih. Parlementoya spanyol di sala [[2004]]'an de ev daxwaz li komisiyona Ewropayê kir, bi seba ku 9 milyon kes li Ewropayê bi katalanî dipeyivin (zêdeyî [[maltayî]] û [[estonî]]).
 
Îro hîn ev daxwaz ne hatiye pejirandin. Têkiliyên zaravayên katalanîketelanî ji 95% in (ji 95% hev fam dikin). Du zaravayên sereke yên vî zimanî hene. Zaravayê yekem ''kataloniyaketeloniya rojhilat'' e, yê ku li Barselona ([[Barcelona]]), li [[Girona]], li giravên Balear ([[Balear|Illes Balears]]) û li [[Roussillon]] tê axaftin. Yê duyem jî ''kataloniyaketeloniya rojava'' ye, yê ku li bakur rojava, li [[Lleida]] û Valensiya ([[València]]) tê axaftin.
 
== Rewşa îroyîn a zimanê katalanîketelanî ==
 
Bi kurtî, mirov dikare bibêje ku rewşa zimanê katalonî wesa ye (2007):
 
:'''[[KatalonyaKetelonya]]''' (Catalunya)
* 7.134.797 akincî, % 84,7% pê diaxive, % 97,4% katalanîketelanî fehm dike
 
 
:'''[[Valencia|Herêma Valensî]]''' (Comunitat Valenciana) an Welatê Valensî (País Valencià):
* 4.806.908 akincî, 53% 53 pê dipeyive, % 75,9% katalanîketelanî (valensî) têdigehê
 
 
:'''[[Balear|Giravên Balear]]''' (Illes Balears):
* 1.001.62 akincî, % 74,6% pê xeber dide, % 93,1% katalanîketelanî fehm dike
 
 
:'''[[Katalonya]]ya Bakur''' (Catalunya del Nord), ango li Roussillonê:
* 422.297 akincî, % 37,1% pê dixive, % 65,3% katalanîketelanî têdigehê
 
 
:'''[[Andorra]]''' (li vî welatê pîrenêyî jî zimanê katalanîketelanî fermî ye):
* 78.549 akincî, % 78,9% pê dipeyive, 96% 96 fehm dike
[[Wêne:Catalan in Europe.png|thumb|Zimanê katalanîketelanî li Ewropayê]]
 
:'''Navçeya rojhilatî ya [[Aragon]]ê''' (Franja del Ponent):
* 45.357 akincî, % 88,8% pê deng dikin, % 98,5% katalanîketelanî têdigehê
 
 
:Bajarê '''L'Alguer''' yê [[SardûnyaSardînya]]yê:
* 40.257 akincî, % 61,3% pê diaxive, % 90,1% fehm dike.
 
 
[[Wêne:Mapa dialectal del català-valencià.png|thumb|Zaravên katalanî: ziman û sînorên siyasî yên dewletên Spanî û Fransî]]
 
== Zaravayên katalanîketelanî ==
 
* '''KatalaniyaKetelaniya rojhilatî''' (bi katalanîketelanî: ''dialecte oriental'')
** zaravayê rûsilyonî an yê bakurî (li navçeya [[Roussillon]] a Fransayê)
** zaravayên navendî
Rêz 82:
 
 
* '''KatalaniyaKetelaniya rojavayî''' (bi katalnîketelanî: ''dialecte occidental'')
** zaravayên bakur-rojavayî
*** zaravayê palyarsî