Hewlêr (parêzgeh): Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Khoshhat (gotûbêj | beşdarî)
parêzgarê Hewlêrê yên nû
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 29:
{{legend|#e0def6|border=1px solid grey|[[Silêmanî (parêzgeh)|Parêzgeha Silêmaniyê]]}}
{{legend|#e1cdbf|border=1px solid grey|[[Helebce (parêzgeh)|Parêzgeha Helebceyê]]}}]]
'''Hewlêr''' an '''Erbîl''', (anku '''Parêzgeha Hewlêrê)''' (bi [[erebî]]: ''Arbīl''), parêzgeh û paytexta Herêma Federal a Kurdistanê ye û yek ji bajarên herî mezin ê Kurdistanê ye. yekYek ji 18 [[parêzgeh]]ên [[Îraq]]ê ye ku dikeve bakûrê wê welatê. Bajarê Hewlêrê; bajarê Kela Hewlêr, Minare ya Çolî, alim û helbestvanan e… bajêrê awazên Hesen Heyîran, Resûl Gerdî, Fuad Ehmed, Hesen Sîsawe û Osman Heyîran û gelek dengbêj û mêrxasane. Bajêrê ku Holako têkşeknan de, ye.
 
== Ji bajêrên Herêma Kurdistanê Hewlêr ==
Li Hewlêrê zêdeyi du milyon kes dijîn. Hewlêr di dîrokê de gelek caran bûye qada şer. Dîroka wê digihije hetanî 8 hezar salî zêdetir. Pişti şerê sala 19911991ê herêm kete bin kontrola kurdan de û di sala 1992an de ji bo cara pêşîn Parlementa Herêmê hate hilbijartin. Dema ku [[Balafirgeha Navneteweyî ya Hewlêrê]] (Arbil International Airport) vebû, dê aliyê bazirganiyê de Hewlêr pir bi nav û deng û zengîn bû.
 
Hewlêr 80 km durîdûrî başûrê rojhilata bajêrê Mûsilê[[Mûsil]]ê ye û 50 km jî dikeve bakûrê Altûnkuprî[[Altunkoprî]] ve. Hewlêr di kevedikeve derekê ku herdû rubarên (Zap) bi dûriyek yeksan di kevindikevin der dorê wê. Her di demên zûdezû de mirov li wê derê jiyan kiriye û li [[Şikefta Şaneder]] cihê nîştecîbûnê hatine dîtin û dîroka wî ji bo 70 hezar - 50 hezar sal BM diçe. Her di vê şikefta ŞanîderŞaneder de hêstiyên mirovê Niyandirltal[[Neanderthal]] hatine dîtin.
Li Hewlêrê zêdeyi du milyon kes dijîn. Hewlêr di dîrokê de gelek caran bûye qada şer. Dîroka wê digihije hetanî 8 hezar salî zêdetir. Pişti şerê sala 1991 herêm kete bin kontrola kurdan de û di sala 1992an de ji bo cara pêşîn Parlementa Herêmê hate hilbijartin. Dema ku Balafirgeha Navneteweyî ya Hewlêrê (Arbil International Airport) vebû, dê aliyê bazirganiyê de Hewlêr pir bi nav û deng û zengîn bû.
 
Navçeya Zarî Çemê ku ketiye lêvên aliya çep ya (Zêya Mezin) û bi kevintirîn gûnda cotkaran tê hejmartin û ji bo çaxa ku mirov ji nû dihelmiya zirhat û pez û mî xwedî kirin, di çe. Girê Çal jî ku dikeve aliya çep ya Zapê mezin, dîsan ew jî bi xwe yek ji kevntirîn gûndê çaxa ziratê ye. Dîroka wî ji bo wê çaxê diçe ku mirov ji nûve ji deştên zirhatê yên Kurdistanê dihelmiye niştecîbûnê. Dîroka wî jî ji bo 10 hezar -8 hezar sal BM di çediçe.
Hewlêr 80 km durî başûrê rojhilata bajêrê Mûsilê ye û 50 km jî dikeve bakûrê Altûnkuprî ve. Hewlêr di keve derekê ku herdû rubarên (Zap) bi dûriyek yeksan di kevin der dorê wê. Her di demên zûde mirov li wê derê jiyan kiriye û li Şikefta Şaneder cihê nîştecîbûnê hatine dîtin û dîroka wî ji bo 70 hezar - 50 hezar sal BM diçe. Her di vê şikefta Şanîder de hêstiyên mirovê Niyandirltal hatine dîtin.
 
[[Girê Qalînç Axa]], dşkevedikeve navenda bajêrê Hewlêrê û nêzîkê 4 hezar heya 5 hezar sal BM jiyan li wîderêwê derê de hebûye û pirşta hatiye valakirin bo demê 3 hezar sal BM. Ev yek jî di det xuya kirin ku dîroka Girê Qalînç Axa ji bo çaxa Koyîle û Werka diçe.
Navçeya Zarî Çemê ku ketiye lêvên aliya çep ya (Zêya Mezin) û bi kevintirîn gûnda cotkaran tê hejmartin û ji bo çaxa ku mirov ji nû dihelmiya zirhat û pez û mî xwedî kirin, di çe. Girê Çal jî ku dikeve aliya çep ya Zapê mezin, dîsan ew jî bi xwe yek ji kevntirîn gûndê çaxa ziratê ye. Dîroka wî ji bo wê çaxê diçe ku mirov ji nûve ji deştên zirhatê yên Kurdistanê dihelmiye niştecîbûnê. Dîroka wî jî ji bo 10 hezar -8 hezar sal BM di çe.
Girê Qalînç Axa, dşkeve navenda bajêrê Hewlêrê û nêzîkê 4 hezar heya 5 hezar sal BM jiyan li wîderê de hebûye û pirşta hatiye valakirin bo demê 3 hezar sal BM. Ev yek jî di det xuya kirin ku dîroka Girê Qalînç Axa ji bo çaxa Koyîle û Werka diçe.
 
== Erdnîgarî ==
=== Erdnîgariya Hewlêr ===
Bajar di nav paralelên rojhilat 42° - 2´' û 36°- 11´' bakûr de ye. Bajar li bakûr bi Dûhok, li rojava bi Mûsil, li başûr bi Kerkûk û li rojhilat jî bi Silêmaniyê ve tê girêdan.
 
=== Avhewa ya bajar ===
Li bajar zivistanan perfek pir zêde heye. Di demsala zivistanê de sar e. Havînan jî herêm germderbas dibe. Li Bajar zêdetir sewalên wekî pez, mî, dewar tê xwedîkirin. Rençberî û sewalkarî serdest e, lê niha ev yek li navenda bajêr hin kêm bûye..
 
=== Deşt û zozan ===
Deşta Hewlêr, Qerac û Kendênawe û Deşta Raniye (Bîtwên) ji girngtirîn deştên Hewlêrê ne. Deşta Qerac û Kendênawe li ser sata Hemûhemû Iraq û Herêmê Kurdistanê yek ji wan derane ku bi awayek ecîb pir zêde genim û cih di de. Hewa zozanên ku didikevin kevin HewlêêHewlêrê pir xweşinxweş in. Li zozanê Hewlêrê zef pez hatine xweyîkirin, masta Hewlêrê bi awayek navûdengê wî bilav bûye ku di dîrokê de Hewlêrê derveyî Kelkel û Minareminare bi bajêrê Mast (masta pez û miyan) jî navû dengê wî bilav bûye.
 
=== Çiya ===
Çiyayê herî bilind ê Iraq û Herêma Federal a Kurdistanê Kurdistanê li Hewlêrê ye, ev jî çiyayê [[Helgord]] e.
 
=== Çem û gol ===
Çemê herî mezin ê herêmê, Zêya[[Zêyê Mezin]], dûradû ra [[Zêyê biçûkBiçûk]] û gelek çem û gol li wî bajêrî hene.
 
== Ciyên turîstîk û germavên herêmê ==
Hewlêr di warê turîzmê û xwezaye de bajarekî pir xweş û turîstik e. Warên dîrokî yên herî zêde li wî bajêrê jî hene, mînak: Şikefta Şaneder, Kelê Hewlêrê, Girê Qalînç Axa, Kilik Mişik, Kelê Xanzada mîrê Soran, Kela Dwîn, Tumqesre û gelek navçe û cihên din yên dîrokî û kevnare jî li wî bajêrî bi dîrokê re melovanî kirine. Ji welatên cuda cuda her sal turîst tên herêmê ji bo ku hilkishin ser Çiyayên Herêmê. Hewiha navendên turîstî yên mîna: Havîngeha Şeqlawe, hawîngeha Bêxal, Gelî Alîbeg, Rwandûz, Cûndiyan, hawîngeha Hacî Omeran û Şikefta Bêstûn hene. Herwiha gelek cihê tirbê şêx û kesên Olî jî yên cûda hene ku ji aliyê gel ve tê ziyaret kirin.
 
== Serwetên bin erdê ==