Coga henaseyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
'''Coga henaseyê''' erka guhaztin û alûgora gazan a li navbera hewa û [[koendama dilelûleyê]] ye.
'''Coga henaseyê'''
{{...}}
 
Hemû [[Xane|xaneyên]] mirov ji boy çalakiyên xwe, molekula ATPyê wekî çavkaniya enerjiyê bi kar tînin<ref name="Campbell">Campbell, Neil A., and Jane B. Reece. Biology. 8th ed., Pearson Education, Inc., 2008. ISBN 978-0-8053-6844-4</ref>. [[ATP]] (Adenozîna sê fosfatî) di xaneyan de ji hilweşandina xurekên wekî, [[Glukoz|glukoz,]] , [[glîserol]], [[asîda çewrî]], [[Tirşeya amînî|asîda amînî]] tê bi destxistinbidestxistin<ref name="OpenStax, Biology"> OpenStax Biology. 2013. [http://cnx.org/content/col11448/latest] </ref>. Ji boy hilweşandina [[Xurek|xurekan]], li gel [[endamok]] û [[Enzîm|enzîman]], pêdiviya xaneyê bi molekula [[Oksîjen|oksîjenê]] jî heye. Hewa %21% oksîjen lixwe digire<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology. Boston, MA: Cengage Learning. </ref>. Divê ev oksîjena hewayê bigîhije hemû [[Şane (biyolojî)|şane]] û xaneyên laş. Gava xurek bi navbeynkariya oksîjenê tê hilweşandin boy ATPyê, gaza karbona dîoksîd jî wekî madeya paşmayî peyda dibe<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology. Boston, MA: Cengage Learning. </ref>. Divê karbona dîoksîda nav xaneyan, ji xaneyên kurahiya laş de bê avêtin boy derveyî laş. Ji boy alûgor (guhertin) û guhaztina oksîjen û karbona dîoksîdê [[koendama henaseyê]] û [[koendama dileûleyê]] bi hev re kar dikin. Coga henaseyê jî beşek ji kondama henaseyê ye. Erka coga henaseyê, guhaztin û alûgora gazan a li navbera hewa û koendama dilelûleyê (bi îngilîzî:''cardiovascular system'') ye<ref name="Human biology">Sylvia S. Mader, D., & Windelspecht, M. (2015). Biology (12th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education. </ref>, lê li gel vî karê, hin erkên din ên coga henaseyê jî heye, evana; germkirin, paqijkirin û şêdarkirina hewayê, dabînkirina [[bergiriya giştî]], peydakirina deng, û bêhn girtin e<ref name="Villee"/><ref name="Human anatomy"/><ref name="Campbell">Campbell, Neil A., and Jane B. Reece. Biology. 8th ed., Pearson Education, Inc., 2008. ISBN 978-0-8053-6844-4</ref>. Coga henaseyê ji [[Difin, Pozê mirov|difin]] û [[devê mirov]] dest pê dike hetanî [[Pişika mirovî|pişikan]] dirêj dibe, di kotahiya coga henaseyê de sikildanokên hewayê heye.
 
== Pêkhate ==