Mijîna xurekan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Xurekên aloz bi [[herisa mekanîk]] û [[Herisa kîmyayî|kîmyayî]] di [[coga herisê]] de tên têkşikandin boy molekulên sakar. [[Xane|Xaneyên]] laş van molekulên sakar ji boy destxistina enerjiyê, berhemkirina [[Proteîn|protein]], [[enzîm]] û [[Hormon|hormonan]], an jî ji boy çêkirina xane û [[Endamok|endamokên]] nû bi kartîne. Xurek ji [[Devê mirov|dev]] hetanî [[Tortorîk|tortorikê]] di nav coga herisê de diherike. Coga herisê di nav laşê mirov de ye, lê xurekên nav cogê ne di nav xane û [[Şane (biyolojî)|şaneyên]] mirov de ye. Ji boy ji xurekan sûd bigire, divê xurek bikeve nav xaneyên laş. Hin ji xurekemadeyan, rasterast li dev û [[Gede|gedeyê]] tê mijandin<ref name="ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA"> ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA, human digestive system. [https://www.britannica.com/science/human-digestive-system]</ref>, lê qada esasî ji boy mijîna xurekan [[Rûviya zirav|rûviya zirav e.]]

Rojê ji10 lître zêdetir [[xurek]], şilemenî û derdanên herisê dikeve nav coga herisê. Ji vana bi qasî lîtreyek derbasî [[rûviya stûr]] dibe<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">OpenStax, Anatomy & Physiology, OpenStax ,2013

Guhestina xurekan a ji coga herisê ber bi xaneyên rûkeş, bi çendan riya pêk tê. Hin xurek bi [[veguhastina pasîf]], hinek jî bi [[veguhastina çalak]] ji parzûna xaneyên rûkeş derbasî nav xaneyan dibe. Wekî mînak [[fruktoz]] bi veguhastina pasîf a hêsankirî, av bi veguhestina pasîf a osmosê<ref name=" Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref>, [[Tirşeya amînî|asîdên amînî]] jî bi veguhestina çalak ji coga herisê derbasî nav xaneyên rûkeş dibin<ref name="Campbell"/>. Piraniya yekeyên(monomer) [[Karbohîdrat|karbohîdrad]], [[Lîpîd|çewrî]] û proteînan di beşa [[rûviya birçî]] ya rûviya zirav de tê mîjandin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Xwêyên zeravê û vîtamîna B12 di kutahiya [[rûviya badayî]] de tê mijandin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Memîle, mûlûleyên xwînê û lîmfê lixwe digire<ref name="Human biology"/>. Mûlûleyên memîleyan xurekê dimijîne. [[Asîda çewrî|Asîdên çewrî]] û monoglîserîd di nav xaneyên rûkeş de yek dibin boy trîglîserîdê<ref name="Campbell"/>. Trîglîserîd bi proteîn, [[fosfolîpîd]] û kolestrolê ve yek dibe. Ev pêkhate wekî şîlomîkron tê bi navkirin<ref name="Campbell"/>. Şîlo mîkron ji xaneyên rûkeş derbasî mûlûleyên lîmfê dibe û di nav [[şileya lîmfê]] de ber bi [[Dilê mirov|dil]] ve tê guhestin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Herwiha, vîtamînên di lîpîd de tiwawe ; Vîtamîna A,D,E û K jî bi şileya lîmfê tê guhastin. Ji xeynî çewrî, xurekên din ji rûkeşexaneyan derbasî nav mûlûleyên xwînê dibin<ref name="Anatomy and physiology"/>. Xurekên di nav mûlûleyên xwînê bi navbeynkariya [[Xwînhêner|xwînhênera]] derî ya kezebê, ber bi [[Kezeb|kezebê]] ve tê guhestin. Ango ji bilî çewriyan, hemû xawarin û vexwarin ji coga herisê rasterast tê guhestin boy kezebê. Ji kezebê jî bi navbeynkariya xwînhêneran xurek ber bi dil ve tê guhestin, dil jî di nav [[Xwîn|xwînê]] de xurekê belavî tevahiya xane û şaneyên laş dike. Ji ber ku cara peşî kezeb bi xurekan ve rû bi rû dimîne, rekxistina mijera xureka laş jî di kezebê de pêk tê. Wekî mînak; asta rêjeya [[Glukoz|glukoza]] xwînê bi navbeynkariya hormonên [[însulîn]] û [[Glukagon|glukagonê]], di kezebê de tê rêkxistin. Herwiha heke di nav xurekan de madeyên jehrî hebe, ev madeyan jî ji aliyê xaneyên kezebê ve tê bêbandorkin<ref name="Modern Biology">Postlethwait, J. and Hopson, J. (2006).Modern biology. Orlando: Holt, Rinehart and Winston.</ref>.

Li ser rûyê rûviya stûr de ji boy mijînê, memîle û wirdemamîle tune. Her wiha rûviya stûr enzîmên herisê jî berhem nake. Jixwe rûviya zirav hema hemû xurek û şilemeniya nav coga herisê dimijîne. Hinek av, vîtamîn, kanza û hin derman ji aliyê xaneyên rûviya stûr ve tê mijandin<ref name="Anatomy and physiology"/>. Di rûviya stûr de gelek cure [[bakterî]] dijin, lê vana ne bakteriyên ziyanbexş in<ref name="Campbell">Campbell, Neil A., and Jane B. Reece. Biology. 8th ed., Pearson Education, Inc., 2008. ISBN 978-0-8053-6844-4</ref>. Beravajî wî, hin ji van bakteriyan ji boy mirov sûdbexş in, xurekên neherisbûyî perçe dikin, di heman demê de vîtamînên B û vîtamîna K jî berhem dikin<ref name="Human biology">Sylvia S. Mader, D., & Windelspecht, M. (2015). Biology (12th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education. </ref>. Van vîtamînan ji aliyê xaneyên rûviya stûr ve tên mijandin û di xaneyên mirov de tên bi karanîn. Xurekên neherisbûyî û yên nehatine mijandin êdî wekî pîsayî bi nav dibe.