Lîpîd: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Lîpîd''' terma ji zimanê yewnanî ji peyva ''lipos'', bi wateya "rûn", çê bûye. Peyva lîpîd ji bo hemû cure rûnên [[xane]] û [[Şane (biyolojî)|şaneyan]] tê bikaranîn. [[Şima]], [[fosfolîpîd]]<ref name="Anatomy and physiology" />, [[glîkolîpîd]], [[asîdên rûnê]], hin cureyên [[vîtamîn]] (A, D, E û K)<ref name=" Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref> , [[karetenoîd]], [[steroîd]]<ref name="Anatomy and physiology" />, [[kolesterol]]<ref name="Anatomy and physiology" />, [[bez]] û [[rûn]] hemû di koma lîpîdan de tên bi navkirin. Lîpîd [[molekul]]a dijav e ([[hîdrofobî]]).

Molekula rûnê ji çar beşan pêk tê. Yek glîserol û sê heb asîdên rûnê molekulek rûnê pêk tîne<ref name="OpenStax, Biology"/>. Rûn bi [[dehîdrasyon]]ê çê dibin. Navbera glîserol û asîden rûnê de bendên esterê ava dibe.

[[Rûnê nivişk]], bezê goşt donê gulberojê, donê zeytê hwd, hemû rûn in, lê molekulên wan ne wekhev in. Pêkhateya hemû rûnan da glîserol yek cure ye. Lê gelek texlîdên asîdên rûne hene, loma sedema cure bûnacurebûna rûn ne ji ber glîserolê, lê ji ber cureya asîda rûnê ye. Ne tenê hejmara karbonan, lê hejmara bendên di navbera karbonên asîdê jî cureya asîda rûnê diyar dike.

Ji boy berdewamiya kar û barên asayî yên xane û şaneyan, pêdivî bi asîdên rûnê yên bingehîn heye. Rûnên bingehîn wekî beşekî [[Fosfolîpîd|fosfolîpîdan]], di pêkhateya [[parzûna xaneyê]] de cih digrin. Her wisa bi taybetî [[parzûna xaneyê]]n çav û [[mêjî]] bi asîdên bingehîn dewlemend in.

Beşa sereke ya parzûna xane û [[lebatok|endamok]]an e<ref name="Human biology"/>. Bi gelemperî molekula fosfolîpîdê ligel glîserolê ji du asîda rûne û ji koma fosfatê pêk tê<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Di be ku koma fosfatê bi alkolek nîtrojenî girêdayî be.(alkola ethanolamîn, alkola kolin, hwd).

Steroîd di xane û şaneyên karok, riwek û ajalan da tê çêkirin. Steroîd ji celeba çewrî(lîpîd) ye. Steroîd dijav in û di nav avê de nabihujin. Bi binyatî streroîd naşibê çewriyan. Ji ber ku steroîd ne ji asîdên rûne û glîserolê, lê ji çar xelekê bi hev ve zeliqî pêk tê<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. [[Vîtamîna D]], hormona aldesteronê, [[hormon]]a testesteronê, hormona estrojenê ,hormona kortîzolê, hormona progesteronê û [[zerav]] hemû steroîd in<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">OpenStax, Anatomy & Physiology, OpenStax ,2013

Piraniya kolesterolê di [[kezeb]]a mirovan da çê dibe, lê hemû xaneyên ajalan dikare kolesrerolê çê bike<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Di pekhateya parzûna xaneyên ajalan de, li gel fosfolîpîdan, kolesterol jî cih digire<ref name="Human biology"/>. Her wisa kolesterol pêşengiya hemû steroîdan dike. Herikbariya parzûna xaneyê ji ber kolesterolê ye. Kolesterol parzûnê bi hevre digre û zexm dike.%20 ê lîpîdên parzûne ji kolesterolê pêk tê

*Hin aksonên [[damarexane]] (xaneyên damarî) bi kalana miyelînê hatiye pêçandî, miyelîn gelek lîpîd dihundirînelixwe digire û elektirîka li ser aksonê îzole dike.

*Çewrî(bez) li bin çermê ajalan de tov dibe û rê nade ku serma têda derbas be, ajalên wek hirç û balinayên okyanusê , bi saya tebeqaya qalind a donênbezên binçerm, xwe ji serma û seqema zivistanê diparêzin.