Diranê mirov: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Li gotarê hê pirtir zanyrî,wêne û çavkanî hat zêdekirin. |
BKurteya guhartinê tine |
||
Rêz 1:
[[Wêne:Illu_mouth_ku.png|thumb|300px|Dev û diranên mirov]]
'''Diran''','''didan''' (bi îngilîzî tooth) endamêk ji boy herisa mekanîk e. Jêkirin, gezkirin, cûtin, hêrandin û perçekirina xurekan bi navbeynkariya diranan pêk tê. Herwisa ji boy peyivînê jî pêdivî bi diranan heye. Gava dergûş ji dayikê dibe bê diran e. 6 meh paşê zayînê diranên dergûşê derdikeve. Hemû diranên zarokê careke de dernakevin. Gava zarok gihîşt 12 mehî êdî 20 diran di devê wî de hene<ref name=" Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref> . Ev diran wekî [[diranên şîrî]] tê bi navkirin<ref name="OpenStax, Biology"> OpenStax Biology. 2013. [http://cnx.org/content/col11448/latest] </ref> . Hetanê 10-12 saliya zarokê ev diranên şîrî erka herisînê û peyvînê pêk tînînin. Paşê diranên şîrî beş bi beş dileqin û diweşin, îcar diranên nû derdikevin. Di devê mirovên têgihîştî de 32 diranên mayinde heye, lê hin caran dibe ku [[Diranê kursî|diranên kursî]] yên sêyemîn (diranê jîrî, diranê aqilî) dernekeve mirov bi 28 diranên mayînde bin<ref name="Villee"/>. Li gor erk û şêweyê xwe, diran sê cure ne. Diranên pêşî( diranên birrê) 8 heb, diranên qîl 4 heb, diranên pêşkursî 8 heb, diranên kursî 12 heb<ref name="Villee">Villee, Claude Alvin, et al.( 1989) Biology. 2nd ed., Saunders College Publishing. ISBN 0-03-023417-4 </ref> .
== Anatomiya diran ==
[[Wêne:Human_tooth_diagram_ku.svg|thumb|300px|Pêkhateya diranê mirov]]
Diranê mirov ji sê beşên sereke pêk tê; Taca diran, stûyê diran, koka diran<ref name="Villee"/>. Beşa ji pidiya diran dirjê derva dibe, wekî taca diran bi nav dibe. Her diranek 1-3 kok lixwe digire. Koka diran di nav hestiyê çenê de çikilandî ye<ref name="OpenStax, Biology"/>. Di navbera kok û taca diran de stûyê diran heye. Stûyê diran bi [[Pidû|pidî]] dorpêçî ye. Li ser ruyê taca diran û jorînê stuyê diran de çînek req heye navê vî çînê [[Mîna (diran)|mîna]] ye. Mîna ji [[hestî]] reqtir e<ref name="Villee"/>. Diran rengê xwe yên sipîçîlê ji çîna mînayê digirin. Di binê mînayê de çîna [[Ac (diran)|ac]] heye. Piraniya pêkhateya diran ji acê pêk tê. Ac bi qasî hestî req e. Koka diran û stû bi çînek bestereşane ve dorpêçî ye. Ev çîna bestereşane wekî çîmento tê navkirin<ref name="Anatomy and physiology"/>. Çîna çîmento ji bestereşaneya req çêbûyî ye, taca diran di nav hestiyê çenê de zexm dike û nahêle bileqe. Di binê çîna acê de valahiyek bi navê kirok heye. Kirok li gel [[Bestereşane|bestereşaneya]] nerm, bi [[Lûleya xwînê|lûleyên xwînê]], [[Sîstema lîmfê|lûleyên lîmfê]] û rîşalên [[Sîstema demar|demar]] ve tijî ye<ref name="Villee"/><ref name="Anatomy and physiology"/>. Kirok ber bi koka diran ve dirêj dibe, ev der wekî coga diran bi nav dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>. Heke mîna diran biderize, di cihê derizî de bakterî û perçeyên [[xurek]] berhev dibe, ev rewş dibe sedema kunbûna çîna mînayê. Heke çîna mîna kun bibe, diran tûşî reşbûn û kilorbûnê dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>.
== Diransazî ==
{{Infobox Anatomî
|