Diranê mirov: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Li gotarê hê pirtir zanyrî,wêne û çavkanî hat zêdekirin.
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
[[Wêne:Illu_mouth_ku.png|thumb|300px|Dev û diranên mirov]]
 
'''Diran''','''didan''' (bi îngilîzî tooth) endamêk ji boy herisa mekanîk e. Jêkirin, gezkirin, cûtin, hêrandin û perçekirina xurekan bi navbeynkariya diranan pêk tê. Herwisa ji boy peyivînê jî pêdivî bi diranan heye. Gava dergûş ji dayikê dibe bê diran e. 6 meh paşê zayînê diranên dergûşê derdikeve. Hemû diranên zarokê careke de dernakevin. Gava zarok gihîşt 12 mehî êdî 20 diran di devê wî de hene<ref name=" Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref> . Ev diran wekî [[diranên şîrî]] tê bi navkirin<ref name="OpenStax, Biology"> OpenStax Biology. 2013. [http://cnx.org/content/col11448/latest] </ref> . Hetanê 10-12 saliya zarokê ev diranên şîrî erka herisînê û peyvînê pêk tînînin. Paşê diranên şîrî beş bi beş dileqin û diweşin, îcar diranên nû derdikevin. Di devê mirovên têgihîştî de 32 diranên mayinde heye, lê hin caran dibe ku [[Diranê kursî|diranên kursî]] yên sêyemîn (diranê jîrî, diranê aqilî) dernekeve mirov bi 28 diranên mayînde bin<ref name="Villee"/>. Li gor erk û şêweyê xwe, diran sê cure ne. Diranên pêşî( diranên birrê) 8 heb, diranên qîl 4 heb, diranên pêşkursî 8 heb, diranên kursî 12 heb<ref name="Villee">Villee, Claude Alvin, et al.( 1989) Biology. 2nd ed., Saunders College Publishing. ISBN 0-03-023417-4 </ref> .
== Anatomiya diran ==
[[Wêne:Human_tooth_diagram_ku.svg|thumb|300px|Pêkhateya diranê mirov]]
Diranê mirov ji sê beşên sereke pêk tê; Taca diran, stûyê diran, koka diran<ref name="Villee"/>. Beşa ji pidiya diran dirjê derva dibe, wekî taca diran bi nav dibe. Her diranek 1-3 kok lixwe digire. Koka diran di nav hestiyê çenê de çikilandî ye<ref name="OpenStax, Biology"/>. Di navbera kok û taca diran de stûyê diran heye. Stûyê diran bi [[Pidû|pidî]] dorpêçî ye. Li ser ruyê taca diran û jorînê stuyê diran de çînek req heye navê vî çînê [[Mîna (diran)|mîna]] ye. Mîna ji [[hestî]] reqtir e<ref name="Villee"/>. Diran rengê xwe yên sipîçîlê ji çîna mînayê digirin. Di binê mînayê de çîna [[Ac (diran)|ac]] heye. Piraniya pêkhateya diran ji acê pêk tê. Ac bi qasî hestî req e. Koka diran û stû bi çînek bestereşane ve dorpêçî ye. Ev çîna bestereşane wekî çîmento tê navkirin<ref name="Anatomy and physiology"/>. Çîna çîmento ji bestereşaneya req çêbûyî ye, taca diran di nav hestiyê çenê de zexm dike û nahêle bileqe. Di binê çîna acê de valahiyek bi navê kirok heye. Kirok li gel [[Bestereşane|bestereşaneya]] nerm, bi [[Lûleya xwînê|lûleyên xwînê]], [[Sîstema lîmfê|lûleyên lîmfê]] û rîşalên [[Sîstema demar|demar]] ve tijî ye<ref name="Villee"/><ref name="Anatomy and physiology"/>. Kirok ber bi koka diran ve dirêj dibe, ev der wekî coga diran bi nav dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>. Heke mîna diran biderize, di cihê derizî de bakterî û perçeyên [[xurek]] berhev dibe, ev rewş dibe sedema kunbûna çîna mînayê. Heke çîna mîna kun bibe, diran tûşî reşbûn û kilorbûnê dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>.
Li ser ruyê taca diran û jorînê stuyê diran de çînek req heye navê vî çînê mîna ye. Mîna ji hestî reqtir e<ref name="Villee"/>. Diran rengê xwe yên sipîçîlê ji çîna mînayê digirin. Di binê mînayê de çîna ac heye. Piraniya pêkhateya diran ji acê pêk tê. Ac bi qasî hestî req e. Koka diran û stû bi çînek bestereşane ve dorpêçî ye. Ev çîna bestereşane wekî çîmento tê navkirin
<ref name="Anatomy and physiology"/>.Çîna çîmento ji bestereşaneya req çêbûyî ye, taca diran di nav hestiyê çenê de zexm dike û nahêle bileqe.
Di binê çîna acê de valahiyek bi navê kirok heye. Kirok li gel bestereşaneya nerm, bi lûleyên xwînê, lûleyên lîmfê û rîşalên demar ve tijî ye<ref name="Villee"/><ref name="Anatomy and physiology"/>. Kirok ber bi koka diran ve dirêj dibe, ev der wekî coga diran bi nav dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>. Heke mîna diran biderize, di cihê derizî de bakterî û perçeyên xurek berhev dibe, ev rewş dibe sedema kunbûna çîna mînayê. Heke çîna mîna kun bibe, diran tûşî reşbûn û kilorbûnê dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>.
== Diransazî ==
{{Infobox Anatomî