Guhartoya 11:34, 27 kanûna paşîn 2019 biguhêre Biyolojiyabikurdi (gotûbêj \| beşdarî) 2943 guhartin BKurteya guhartinê tine ← Cudahiya kevntir		Guhartoya 15:47, 4 gulan 2019 biguhêre betal bike Biyolojiyabikurdi (gotûbêj \| beşdarî) 2943 guhartin Li gotarê hê pirtir zanyrî,wêne û çavkanî hat zêdekirin. Cudahiya nûtir →
Rêz 1: [[Wêne:Illu_mouth_ku.png\|thumb\|300px\|Dev û diranên mirov]] '''Diran''','''didan''' (bi îngilîzî tooth) endamêk ji boy herisa mekanîk e. Jêkirin, gezkirin, cûtin, hêrandin û perçekirina xurekan bi navbeynkariya diranan pêk tê. Herwisa ji boy peyivînê jî pêdivî bi diranan heye. Gava dergûş ji dayikê dibe bê diran e. 6 meh paşê zayînê diranên dergûşê derdikeve. Hemû diranên zarokê careke de dernakevin. Gava zarok gihîşt 12 mehî êdî 20 diran di devê wî de hene<ref name=" Anatomy and physiology">Waugh, A., Grant, A., Chambers, G., Ross, J. S., & Wilson, K. J. (2014). Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness 12th ed.</ref> . Ev diran wekî diranên şîrî tê bi navkirin<ref name="OpenStax, Biology"> OpenStax Biology. 2013. [http://cnx.org/content/col11448/latest] </ref> . Hetanê 10-12 saliya zarokê ev diranên şîrî erka herisînê û peyvînê pêk tînînin. Paşê diranên şîrî beş bi beş dileqin û diweşin, îcar diranên nû derdikevin. Di devê mirovên têgihîştî de 32 diranên mayinde heye, lê hin caran dibe ku diranên kursî yên sêyemîn (diranê jîrî, diranê aqilî) dernekeve mirov bi 28 diranên mayînde bin<ref name="Villee"/>. Li gor erk û şêweyê xwe, diran sê cure ne. Diranên pêşî( diranên birrê) 8 heb, diranên qîl 4 heb, diranên pêşkursî 8 heb, diranên kursî 12 heb<ref name="Villee">Villee, Claude Alvin, et al.( 1989) Biology. 2nd ed., Saunders College Publishing. ISBN 0-03-023417-4 </ref> . == Anatomiya ~~dirên~~diran ==▼ [[Wêne:Human_tooth_diagram_ku.svg\|thumb\|300px\|Pêkhateya diranê mirov]] Diranê mirov ji sê beşên sereke pêk tê; Taca diran, stûyê diran, koka diran<ref name="Villee"/>. Beşa ji pidiya diran dirjê derva dibe, wekî taca diran bi nav dibe. Her diranek 1-3 kok lixwe digire. Koka diran di nav hestiyê çenê de çikilandî ye<ref name="OpenStax, Biology"/>. Di navbera kok û taca diran de stûyê diran heye. Stûyê diran bi pidî dorpêçî ye. Li ser ruyê taca diran û jorînê stuyê diran de çînek req heye navê vî çînê mîna ye. Mîna ji hestî reqtir e<ref name="Villee"/>. Diran rengê xwe yên sipîçîlê ji çîna mînayê digirin. Di binê mînayê de çîna ac heye. Piraniya pêkhateya diran ji acê pêk tê. Ac bi qasî hestî req e. Koka diran û stû bi çînek bestereşane ve dorpêçî ye. Ev çîna bestereşane wekî çîmento tê navkirin <ref name="Anatomy and physiology"/>.Çîna çîmento ji bestereşaneya req çêbûyî ye, taca diran di nav hestiyê çenê de zexm dike û nahêle bileqe. Di binê çîna acê de valahiyek bi navê kirok heye. Kirok li gel bestereşaneya nerm, bi lûleyên xwînê, lûleyên lîmfê û rîşalên demar ve tijî ye<ref name="Villee"/><ref name="Anatomy and physiology"/>. Kirok ber bi koka diran ve dirêj dibe, ev der wekî coga diran bi nav dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>. Heke mîna diran biderize, di cihê derizî de bakterî û perçeyên xurek berhev dibe, ev rewş dibe sedema kunbûna çîna mînayê. Heke çîna mîna kun bibe, diran tûşî reşbûn û kilorbûnê dibe<ref name="OpenStax, Biology"/>. == Diransazî ==▼ {{Infobox Anatomî \| Nav = Diranê mirov Line 24 ⟶ 34: \| DorlandsID = Diran }} Zanista ku pirsgirêkên êş û nesaxiyên diranan ~~çarene~~çare ji re bibîne û derman bike ew diransazî ye. [[Diransazî]] zanist û hunerke kevnare ku nexweşiyên dev û diranan lêkolîn dike bi riyê diransaz yan textorê diranan (D.D.S) ku derdorî 5-6 salan li zanistanê li fakulteyê diransazî dixwîne. Beşên vê zanistê gelekin wek: diransaziya zarokan, zanista nexweşiyên pidû, [[bijîşkiya devkî]], dirankarî yan teknîkên çêkirina diranan, diranserastkirin, dermankirina kakil, [[împlantojî]] yan dirançandinkarî û tendirustiya dev û diranan. ▼ ~~'''Diran''' parçeyekî hestî ye ku di devê [[mirov]] û caneweran karekî gelek girîng dike û rolekî pêwîst di laşê mirov dilîze û bedewîtiyek dide riwê mirov.~~ ▲== Anatomiya dirên == ~~[[File:Lower wisdom tooth.jpg\|thumb\|left\|[[Aşê sêsiyan]] an diranê aqil an mejî.]]~~ Diran gelek pûte dixwaze ji ber ku kulnebe xire nebe sax bime. Diran di devê mirovê mest de ji 28 ta 32 teve diranên mejî. Diran çar beşên xwe hene: [[Acê dirên\|ac]], [[Mînayê dirên\|mîna]], [[Kakilê dirên\|kakil]] û [[Cebla dirên\|cebl]]. Diran ji tac û kok hevbend dibe (terkîb). Gelek [[Rehik (anatomî)\|rehik]]ên hûr hene ku bi wan mirov bi tîn û êş dihise. Diranên pêş û paş û jêr û jorin. Du cureyan ji diranan hene ya yekemîn diranên mastî (li ba zarokên ji 1-6 salî), û ya duyemîn [[diranên herherî]] an timhebî ku ji şeş salî bi diranderketin destêdike heta bîst û pênc salî ku diranên mejî derdikeve.Diran bi pidû yê sor dorahiya wê girtî ye. ~~{{clear\|left}}~~ ~~== Erk û karê diranan ==~~ Diran [[xwarin\|xwarinê]] baş hûrdike û qutdike. Diran şêwê riwê mirov xweş xuya dike û roleke mezin di kirdarê peyvîn û dengkirin dilîze. Bê dirên rewş û forma mirov gelek zor û nexweşe. Bê dirên mirov bi zehmetê dixwe û dipeyîve. ▲== Diransazî == ▲Zanista ku pirsgirêkên êş û nesaxiyên diranan çarene ji re bibîne û derman bike ew diransazî ye. [[Diransazî]] zanist û hunerke kevnare ku nexweşiyên dev û diranan lêkolîn dike bi riyê diransaz yan textorê diranan (D.D.S) ku derdorî 5-6 salan li zanistanê li fakulteyê diransazî dixwîne. Beşên vê zanistê gelekin wek: diransaziya zarokan, zanista nexweşiyên pidû, [[bijîşkiya devkî]], dirankarî yan teknîkên çêkirina diranan, diranserastkirin, dermankirina kakil, [[împlantojî]] yan dirançandinkarî û tendirustiya dev û diranan. ===Nexweşiyên dirên=== Nexweşiyên diranan geleke wek kirmîbûn, kulbûna ~~kakil~~kirok, êşêngê diranan, hestokî dirên û pir nexweşiyên din. ==Ferhengok== Line 48 ⟶ 49: :dirankarî yan teknîkên dirançêkî (dental prosthesis, dental technology) :diranrastkirinsazî (orthodontics) :dermankirina ~~kakil~~kirok (endodontics) :tendirustiya dev û diranan (dental epidemiology, oral hygiene). Line 64 ⟶ 65: [[Kategorî:Anatomiya dirên]] [[Kategorî:Anatomiya mirov]] [[Kategorî:Endam (~~biyolojî~~Biyolojî)]]

Diranê mirov: Cudahiya di navbera guhartoyan de