Guhartoya 16:56, 3 gulan 2019 biguhêre Biyolojiyabikurdi (gotûbêj \| beşdarî) 2943 guhartin B Zindewerzani navê Rijênê xweziyê weke Rijênê lîkê guherand ← Cudahiya kevntir		Guhartoya 18:03, 3 gulan 2019 biguhêre betal bike Biyolojiyabikurdi (gotûbêj \| beşdarî) 2943 guhartin Hê pirtir zanyarî û wêne û çavkanî li gotarê hat zêdekirin. Cudahiya nûtir →
Rêz 1: {{Infobox Anatomî \| Nav = Rijênê ~~xweziyê~~lîkê \| Latînî = glandulae salivariae \| MijaraGray = \| RûpelaGray = \| Wêne = Illu quiz hn 02.jpg \| Girtin = '''Rijênê ~~xweziyê~~lîkê:'''<br /> 1. [[Rijenê bineguhê]] an binguhî <br />2. [[Rijenê bineçeneyê]] <br />3. [[Rijenê bineziman]] <br /> \| Pehnî = 250px \| Wêne2 = Rêz 22: \| Kod = \| Dorlands = \| DorlandsID = Rijênê ~~xweziyê~~lîkê }} '''Rijenên lîkê''', '''lîkerijên''' ,'''rijênên tûkê''', '''rijênên xweziyê''' (bi [[îngilîzî]] ''salivary glands''; bi [[latînî]] ''glandulae salivariae''). '''Rijênên tûkê''', '''rijênên xweziyê''', '''rijênênên tifê''' an rijênê gilêzî (bi [[îngilîzî]] ''salivary glands''; bi [[latînî]] ''glandulae salivariae''), di guhandaran de bi taybetî [[mirov]] û caneweran rijênek gelek girîng e roleke parestinî dilîze di laşê mirov ku [[tif]]ê ([[tûk]], [[xwezî]]) peyda dike. Rijênê gilêzî ji [[Rijênê eksokrînî]] nolê [[rijênê binguhî]], [[rijênê guhanî]], rijenên ku derdanên xwe der didin dervayiye û di cogan madeyên xwe der didin bervajê rijênên kor yan [[rijênên endokrînî]] wekî nimûne: [[hîpofîz]] û [[rijênê zençelokê]] ([[tiroîd]]). Gelek rijên di lînceperdeya dev û ziman de cih bûne û rojê bi qasî 1-1,5 lître lîk(tûk) berhem dikin û der didin nava dev<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">OpenStax, Anatomy & Physiology, OpenStax ,2013 ~~== Karê rijênê xwezeyî ==~~ [https://openstax.org/details/books/anatomy-and-physiology]</ref>. Ji ber derdana lîkê devê mirov tu car zuha nabe. Bi taybet dema xwarin û cûtinê, derdana lîkê jî zêdetir dibe. Lîk xurekan nerm dike û herisa kîmyayî ya xurekên karbohîdradî dide destpêkirin<ref name="Leland G">Johnson, Leland G. (1987 )Biology. 2nd ed., Wm. C. Brown,. ISBN 0-697-04972-8 </ref><ref name="Campbell">Campbell, Neil A., and Jane B. Reece. Biology. 8th ed., Pearson Education, Inc., 2008. ISBN 978-0-8053-6844-4</ref>. Her çiqas di devê mirov de gelek rijênên lîkê hebin jî ji wan sê cot hê pirtir bi bandor in<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/><ref name="Villee"/>. ~~Tif devê mirov û beşne din ji sîstema herisê (hezmê) dûm şil dihêlîne ji bo diranan kul nebe bi taybetî û erkne parastinê di laşê mirovan de.~~ '''Rijênên binguh''' (Parotid glands): Ev cota rijên li nezikê binê guhê rast û çepê de cih digire. Rijên bi navbeynkariya coga parotîdê derdanên xwe dirijînên nava dev. Serê coga parotîde ji rijênan heta nêzikê diranê kursî yê duyem dirêj dibe. '''Rijênên binziman''': (Sublingual glands): Di binê ziman de cih bûne. Lîkê der didin nav dev. Derdana lîkê li gor rijênên din hindik e. '''Rijênên çena jêrîn''' (submandibular glands): Ev rijên li aliyê jerê dev de cih bûne. Lîkê bi navbeynkariya cogan der dide nav dev. ==Erk û pêkhateya lîkê == [[Wêne:Mouth_and_salivary_gland_ku.png\|thumb\|300px\|Di devê mirov de gelek rijênên piçûk heye lê, ev sê cot rijênên lîkê yên herî bibandor in.]] %95.5 ê lîkê av e<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Ji xeynî avê, di nav lîkê de enzîma amîlaz, enzîma lîzozîm, iyonên wekî sodyum, potasyum, fosfat û bîkarbonat, lînc(mukus), dijetena A heye<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Lê ji boy erka herisê pekhateyên herî girîng enzîma amîlaz, lînc, iyonên bîkarbonat û fosfat e. Enzîma amîlaz xurekên karbohîdradî diherisînê, dike karbohîdradên hûriktir<ref name="Villee">Villee, Claude Alvin, et al.( 1989) Biology. 2nd ed., Saunders College Publishing. ISBN 0-03-023417-4 </ref><ref name="Campbell"/> . Lînc xurekan nerm dike, daqurtîna xurek hêsantir dibe. Herwisa ji ber lîncê, xurek bi hêsanî di nav coga herisê de xij dibe<ref name="Leland G"/>. Iyonên fosfat û bîkarbonat pileya pHa dev rêk dixin. Pileya asayî ya pH a dev 6.35- 6.85 e<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Ango nêzikê pileya nêtar e (pH = 7). Dijetena A û enzîma lîzozîm li dij hokarên nexweşiyê bergiriya giştî dabîn dikin. == Rêkxistina derdana lîkê == Rijênên lîkê her dem bi heman rêjeyê lîk berhem nakin û dernadin. Berhemkirin û derdana lîkê ji aliyê koendama demara xoyî( autonomic nervous system) ve tê rêkxistin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Gava di dev de xurek tune be, sîstema sîmpasawî ya koendama demara xoyî derdana lîkê kêm dike. Bi cûyîna xurekan, an jî ji ber bihna xurekan îcar sîstema parasîmpasawî ya koendama demar a xoyî çalak dibe<ref name="Villee"/>. Sîstema parasîmpasawî bandor li ser rijênên lîkê dike, rijên lîk berhem dikin û der didin. Piraniya lîkê di rûviyan de cardin tê mijandin û tevlê xwînê dibe<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. == Çavkanî == {{Çavkanî}} Line 39 ⟶ 54: [[Kategorî:Sîstema eksokrîn]] [[Kategorî:Sîstema ~~hezmê~~herisê]] [[Kategorî:Anatomiya ser û stûyê]] [[Kategorî:Anatomiya mirov]]

Rijênê lîkê: Cudahiya di navbera guhartoyan de