Wêjeya kurdî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

 

== Wêjeya kurdî a nivîskî ==

Çanda nivîskî ya kurdan, li gor çandên cîranan, ji ber ku jiyana nivîskî dereng ketiye nava rojeva kurdan, bandora xwe zêde li ser çanda devkî ya kurdan nekiriye<ref name=":1" />. Berhemên kurdî yên bi çar zaravayan hatine nivîsandin piştî [[Îslam|îslamiyetê]] hatine berhemandin<ref name=":8" />. Herçiqas xanedaniyên kurd ên mîna [[Rewadî]] (845 - 1222), [[Dewleta Hesnewiyan|Hesnewî]] (942 – 1015), [[Şedadî|Şeddadî]] (952 – 1072), [[Merwanî]] (983 – 1085), [[Hezarhespî|Fedlewî]] (1156 – 1424) û [[Dewleta Eyûbiyan|Eyyûbî]] (1172 – 1287) hatibe avakirin û di dîroka îslamê de navdar bûne jî berhemên kurdî ji serdemên wan nemaye yan jî hîç nebûye<ref name=":9">[[Abdurrahman Adak]], "''Kürtler Dil ve Edb. Maddesi''" , [[Ensîklopediya Îslamê ya Weqfa Diyanetê ya Tirkiyeyê|Îslam Ansk]]. https://www.academia.edu/30994719/Kürtler_Dil_ve_Edb._Maddesi_İSLAM_ANSİK._ISAM_.pdf</ref><ref>Hevpeyivîna Mem Wêranî bi Necat Zivingî, rudaw.net: ''Fakat Baba Tahir'den 16’ncı Yüzyıl’a kadar Kürtçe eser bilinmiyor. Her ne kadar Kürt devletleri olarak Rewadî (845 - 1222), Hesnewî (942 – 1015), Şeddadî (952 – 1072), Merwanî (983 – 1085), Fedlewî (1156 – 1424) ve Eyyûbî (1172 – 1287) olmuşsa da, Kürtçe, yazı ve edebiyat dili olamamıştır. Kürt yazar ve bilginler Arapça ile yazmıştır.''http://www.rudaw.net/turkish/interview/02072016</ref>. [[Melayê Cizîrî]] (1567/68-1640), yekem helbestvanê kurd e ku bi terzê wêjeya klasîk a rojhilatî, dîwaneke bi kurdî aniye holê.<ref>Abdurrahman Adak, ''Dîroka Edebiyata Kurdî'', Weş. Nûbihar, Stenbol, 2013.</ref> Destpêka wêjeya modern a kurdî bi [[Hecî Qadirê Koyî]] (1815 – 1897) dest pê dikê<ref name=":23">[[Dilazad Art]], ''Nêrîneke Giştî Li Ser Edebiyata Nûjen Ya Kurdî'', Heftenameya BAS. (ji candname.com, 01/05/2017). http://candname.com/nerineke-gisti-li-ser-edebiyata-nujen-ya-kurdi/</ref>.

{{jêgirtin|Di nav Kurdan de komeke ronakbîrên ku bi dirêjiya sedsalan, xwe bi zimanê dagîrkeran îfade kiriye hebûye. Gelek ronakbîrên kurd ên ku baș bi erebî, farisî û [[tirkî]] zanibûne û nivîsîne jî hene. Ev yek, di sedsala XIIIan de, ji aliyê dîroknivîs û nivîskarê kurd [[Îbnûl Esîr|Ibn el-Essir]] ve jî hatiye îsbat kirin ku bi [[Zimanê erebî|erebî]] nivîsandiye. Herwiha [[Îdrîsê Bidlîsî|Idrîsê Bidlîsî]], karmendê payebilind ê [[Împeratoriya Osmanî|osmanî]], ku bi eslê xwe kurd e, di 1501ê de, berhema xwe ya bi navê "Heșt beheșt" ku ji dîroka heșt siltanên serekî yên osmanî pêk tê, bi [[Zimanê farisî|farisî]] nivîsiye. [[Şerefxanê Bedlîsî|Mîr Șeref Xan]], mîrê Bidlîsê, di dawiya sedsala XVIan de, dîsa bi farisî berhema xwe ya "[[Şerefname|Șerefname]]: Tarîxa Miletê Kurd" nivîsiye, ku jêdera serekî ya tarîxa kurdan a wê demê ye.<ref name=":8">Joyce Blau, ''Ziman & edebiyata kurdî'', .institutkurde.org ( 4 gulanê 2017) https://www.institutkurde.org/ku/info/ziman-amp-edebiyata-kurd-icirc-1232551043</ref>}}