Çîn: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Etîket: Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl |
Ji nû ve. |
||
Rêz 29:
| nexşe_sernav =
}}
''Çîn'', her wiha ''Çînistan'', bi navê xwe yê fermî ''Komara Gel a Çîn'' (bi [[çînî]]: 中华人民共和国, lat. Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), dewletekî unîter û serwer e li [[Asyaya Rojhilat]]. Ji avakirina wê ya 1949ê vir ve ji aliyê [[Partiya Komunîst a Çînê|Partiya Komiuîst a Çîn]]ê ve tê rêveberin. Çîn di cîhanê de; bi nifûsa xwe ya dora 1,404 mîlyarî re, welatê<ref>[https://web.archive.org/web/20100305040447/http://www.listofcountriesoftheworld.com/area-land.html Countries of the world ordered by land area]tarîxa girêdanê: 28.02.2018</ref> ku xwediyê nifûsa herî pir e û her wiha ji aliyê rûerda xwe ya 9.596.960 km2 re duyemîn welatê herî mezin e û ji aliyê tevahiya qadê ve jî sêyemîn an jî çaremîn welat e. 22 parêzgeh, 5 herêma otonom, 4 şaredariyên ku bi rasterast tê birêveberin û 2 herêmên taybet ([[Hong Kong]] û [[Makao]]) ên Çînê hene; jê pêve daxwaziya wê ya serweriya [[Taywan]]ê heye.
Çîn; wekî yek ji şaristaniyên [[Cîhan]]ê li [[Deşta Bakura Çîn]ê di tejaneya [[Çemê Zer]] a berhemdar de derket holê. Sîstema polîtîk a Çînê li ser xanedanan an jî monarşiyê ya ku bi [[Xanedana Xia]] destpê kiriye ya ku bi navûdeng e û hezaran sal berdewan kirine. Ji xanedanên ewil de Çîn gelek caran fireh bûye, ji hev belav bûye û car din gihiştiye hev. Di 1912a de [[Komara Çîn]](KÇ), li şûna xanedana dawî ketiye ser rêveberiyê û heta 1949a li ser karê bûye û Çîna Parzemînê rê ve biriye ku di vê salê de di [[Şerê Navxweyî ya Çînê]] de ji aliyê [[Artêşa Rizgarî ya Gel]] ve hat têkbirin. [[Partiya Komunîst a Çînê|Partiya Komunîst]] di 21ê Îlona 1949a de di [[Pekîn]]ê de, dewleta Komara Gel a Çînê(KGÇ) ava kir; hikûmeta KÇ jî xwe vekişiya Taywanê û wekî [[de facto]] bajarê [[Taipei]] ji xwe re kir paytext. Him KÇ û him jî KGÇ diparêzin ku yekane xwediyê hemû Çînê ya meşrû ew in. Lê belê KGÇ di tevahiya Cîhanê de ya herî naskirî ye û li ba KÇ, rêveberiya xwe li ser erdên mezin û nifûsa pirtir didomîne.
Ji peyitandina reformên aboriyê ya 1979a vir ve aboriya Çînê, aboriya herî bi lez a Cîhanê ye ku mezin dibe. Di 2016a de aboriya Çînê; ji aliyê têrbûna berhemên hundurîn ve aboriya duyemîn a herî mezin a Cîhanê û ji aliyê parîteya hêza kirînê ve aboriya herî mezin a Cîhanê ye. Bi ser de di hinardekariyê de ya herî mezin û di hawirdekariyê de ya duyemîn mezin e.<ref>[https://www.telegraph.co.uk/finance/economics/9860518/China-trade-now-bigger-than-US.html China trade now bigger than US]tarîxa girêdanê: 28.02.2018</ref> Çekên nukleerên Çînê hene û ji aliyê hejmara leşkerên çalak ve di Cîhanê de yekemîn e û ji aliyê budceya parastinê ve duyemîn mezin ê Cîhanê ye.<ref>[http://web.archive.org/web/20171010151139/http://archive.defense.gov/pubs/2013_China_Report_FINAL.pdf (PDF) Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China 2013]tarîxa girêdanê: 28.02.2018</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150209162900/http://www.sipri.org/media/newsletter/essay/perlo-freeman-mar-2013 Mar. 2014: Deciphering China’s latest defence budget figures]tarîxa girêdanê: 28.02.2018</ref> KGÇ endama [[Neteweyên Yekbûyî]] ye û di sala 1971ê de li [[Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî|Konseya Ewlekariyê ya NY]] wekî endama timî ket şûna KÇyê. Her wiha Çîn endamê gelek rêxistinên fermî û nefermî ne yên mîna [[World Trade Organization]](WTO), [[BRICS]], [[APEC]], [[Rêxistina Hevkariya Şanghayê]], [[G20]] û hwd. in. Çîn, bi taybetî li Asyayê hêzeke girîng a herêmî ye û di salên dawiyê de her diçe rolekî mezintir hildigre ku wekî hêze super tê binavkirin.<ref>[https://web.archive.org/web/20150209162900/http://www.sipri.org/media/newsletter/essay/perlo-freeman-mar-2013 Mar. 2014: Deciphering China’s latest defence budget figures]tarîxa girêdanê: 28.02.2018</ref> <ref>[http://www.bbc.com/news/magazine-19995218 A Point Of View: What kind of superpower could China be?]tarîxa girêdanê: 28.02.2018</ref>
Bi 14 dewletan re sînorê wî heye: [[Viyetnam]], [[Laos]], [[Bîrmanya]], [[Hîndistan]], [[Bûtan]], [[Nepal]], [[Pakistan]], [[Afxanistan]], [[Tacikistan]], [[Qirgizistan]], [[Qezexistan]], [[Rûsya]], [[Mongolya]] û [[Koreya Bakur]].
== Eyalet û herêmên Çînistanê ==
Line 79 ⟶ 84:
'''Herêmên birêvebiriya wê ya taybet'''
* [[Hong Kong]] (香港)
* [[
|}
== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}
{{Commonscat|China|Çîn}}
{{Şablon:Dewletên Asya}}
[[Kategorî:Çîn| ]]
| |||