|
== Dîrok ==
Bajarê Hezo yê di sala 1514'an de ketiye bindestên [[osmaniyan]]. Dema ku komara Tirkiyê avabû, Hezo bajarokekî li ser bajarê [[Qabilcewz]]ê bû. Lê di sala [[1938]]'an de bû bajarek wek Qabilcewzê. Ji wê salê heta sala 1990'î Hezo navçeyekî li ser bajarê [[Sêrt|Sêrtê]] bû. Ji bo ku Atêsha Tirk lêshkerên xwe li heremê zêde biket, gelek navçeyan kir Bajar wek Elih, Lê belê piştî ku Elih (Batman) di sala 1990'î de bû wilayet, navçeya Hezo yê bi wilayeta Elih (Batman) ê ve hat girêdan.
Hezo bajarekî di nav çiyayan de ye. Lewra jî, ji gelên danêshwanên wê re tê gotin : çiyayî, herçendî çîyayîyên Hezo yên ên liçîyayê jorînin, herweha ji Barajvanên navgîn re jî tên gotin çîyayî.. Ji xeynî vî jî, ji xelkê Hezo yê re tê gotin :xerzîXerzî, ji bala bela kukû Hezo li mintiqanavgîna di nav dila herêma Xerzan bi xwe de ye, jê re jî tê gotin : Xerzan, û herwiha di nav çiya de dimîne.
Malbatên aristoqrasîya Xerzan a kevn li vir henin, yekyekî ji wan ên Gellek bi navdar û bandor wek : Xalid Efendî ([[Xalid Efendi ed-din (Aydin) Xerzanî]] ji hêla kora Osmanîyan de Pashnav dihat dayî, lê bi rastî Xalid Effendîyê Xerzanî û anjî wek Kûr û lawê wî ê bi navdar dîsan jî kû ew jî tê gotin: Abdurrahman Efendî (ad-din an jî Aydin) bi rastenivîs Avdirrahman Effendîyê Xerzanî wek Serkirde û serok û aristoqrasîyaAristoqrasîya Hezo û heremê hawirdora Xerzan û herwisa jî mirovek pêshverû yên vî herêmî ku li ser û di doza Kurdî de bû rolek mezin hebu, û serkirdeyek malbata û wek bi nava Mala Îsê tê navdan û nav kirin û nasîn. Ew bi xwe li dijî Ashiretbû. Abdurrahman Effendi bi xwe ji hêla Dewleta dirindeya Artêhsa Tirkê wî demîdedemî de hatet girtin û xistin bin çavkirin û Girtigeha wê demê dans girtin. Bi welatperwerî bi doza Kurdî re dihat tewanbarkirin. Lê dîsa Abduurahman Effendî wek dostek Malla Evdullayê Timmoqî jî bash dihat naskirin. Melle Evdilahê Timmoqî gelle caran dihate li gel Evdirehman Effendîyê Xerzanî guft-û-got dikirin, danusandin dikirin, Melle Evdilahê Timmoqî gelle carant herdem pistavanîya û nêrîna Evriheman Effendîya Xalid Effendî pêshwazî dikrd û rêz dikir, herwûsa, û gellek Carak dinav hevde li ser rewsha doza Kurdîde gellek runishtin û nêrînên cur-be-cûr dihate got-û-bêj krirn, li ser dikan axiftin gotubêjan di navhevdenavhev de dikirin. Evdirrehman Effendîyê Xalid Effendî, Ev wek Aristoqrasîyek, wek Mirovek Pêshveru, Zana û fêriz, wek Serkirde û Serokê gelle mala Xanedana Ìsê bû jî û Kurdek nishtimanperwer, fêriz û zana doza Kurdî di her warî de di parast. wek ji yek kurên Xalid Effendîya Xerzanî ya mala Xanedana Ìsê ên bi nav û Shan wek [[Evdurehman Efendî Xerzanî ad-Din (Aydin)]ji cihê nav û shanê Xalid Effendî domand û herwisa jî, (Mala Îsê destê navî li vî şaxî gellek gring bûwe) wek pêşverûyên deshelat û aristoqrasîyê heman herêmî bûye û heman herêman bi badorin. Bandoriyên Evdurehman Efendî Aydin (Xerzanî)ê Xalid Efendî wek malbatên di cih de tekûz û rayedar û wek bi navê Malayên Îsê tên dîtin, shaxek wan en herî mezîn jî li Bedlîsînin. Dîsa, malbatên [[Balûdtash]] an wek [[Maarûf]] ([[Mala Şêxûbalî]]) pêşverû jî lêre gellek hene. Bi tahbîrî ê min, li devereyên dewletên derveyi Nistimanên Bîyanîya derve de jî çendîn malbatên Xerzanîyan henin û belav bûn. Hemû ji deverên Hezo hatine nefîkirin. Wek herweha, malbatên Xerzanî yan li derveyî Kurdistan de zêde hene. Li gor lêkolînên di destên me de, mala Xerzani yan (ad-din an jî Aydin) tên hesibandin. Navdarê bi nav wek Evdurehman Efendi yê Xalid Effendî ( aydin)ê Xerzanî ji mala Îsê tê zanîn. Milek wan ên din jî le Bedlis bi navê malbatek cawaz tên naskirin, lê hemu ji yek rahyan tên.
Geshtek û têghînanî ji hawirdor û malbatên herêm û Kesên bi temên Pîr û kalan hatet tomarkirin. Nêrin gellekin herweha li ser vê darbareyîde gigihêjet rûw-bi-rûw bûn.
|
