Parzûna xaneyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Kurteya guhartinê tine
Rêz 42:
 
=== Veguhastina çalak ===
 
[[Wêne:Sodium-potassium pump-ku.svg|thumb|left|250px|Di vî nîgara de mekanîzmaya şixulîna pompeya Na <small>+</small> /K <big>+</big> ê tê nîşandin. Ku xaneyê bi veguhastina çalak, îyonên Na <big>+</big> ê li dorhêla xaneyê,iyonên K <big>+</big> ê jî li nav sîtoplazmayê tov dike,barê elektrîkê li derveyî xaneyê dibe pozîtîf(+) û barê kelekan sîtoplazmayê jî dibe negatîv(-). Ji bilî vê,hebûna Na <big>+</big> ê dorhêlê li gor xaneyê tîrtir dike. Ev rewş dibe sedema çêbûna gradyana elektrokîmyayî (electrochemical gradient), xane bi hêza vî gradyanê hîn molekulan(wekî asîda amînî,glukoz) vediguhazine nav xaneyê. Dema îyonên Na <big>+</big> ê dizivire nav sîtoplazmayê,bi hêza herikîna Na <big>+</big> ê hin molekulên din jî dikeve xaneyê. Divê neyê ji bîr kirin ku,li vir enerjiya ATP ji boy çêbûna gradyana elektrokîmyayî tê xerc kirin. Gava li dorhêla parzûnê hêza gradyana îyonên Na <big>+</big> ê gihîşt asta herî bilind, Na <big>+</big> û hin molekulên din bi dîfuzyonê ji parzûnê derbas dibin. Ev molekulên ku bi navbeynkariya gradyana elektrokîmyayî ya Na <big>+</big> tên veguhastin,dij gradyana konsantrasyonê ya xwe tên kişandin,loma ev molekulan bi serê xwe,ango bi veguhastina pasîf naçe nav sîtoplazmayê.]]
Veguhastina molekulan ji [[qada ron]], ber bi [[qada tîr]] ve bi xerckirina [[ATP]] wekî veguhastina çalak tê bi nav kirin. Xane bi veguhastina pasîf dikare hîn molekulan ji qada tîr ber bi qada ron veguhezîne. Ji bo karên wê yên asayî, pêwistiya xaneyê bi hebûna hîn molekul an jî îyonên wekî asîda amînî, [[glukoz]], potasyûm, kalsîyûm, fosfat û hwd. heye. [[Tîrî|Tîriya]] wan molekulan di nav xaneyê de, bi gelemperî ji derdora xaneyê pirtir e, lê xane hê jî ji dorhêla xwe van molekulan digire nav sîtoplazmayê. Di vî veguhastinê de tevgera molekulan ne li gor [[veguhastina pasîf]] e. Ku veguhastina pasîf, wekî tevgera molekulan a berjêr bê hesibandin, [[veguhastina çalak]] tevgera molekulan a berjor e. Veguhastina çalak tenê di xaneyên zindî de dibe,lewma pêwistî pê ATP heye.
 
=== Veguhastina molekulên gir ===
Molekulên hûrik bi veguhastina pasîf an jî çalak bi hêsanî ji parzûne derbas dibin. Lê pêdiviya xaneyê pê molekul an jî madeyên gir jî heye. Ev madeyan wisa gir in ku ne rasterast ji nav molekulên lîpîd ên parzûnê, ne jî di nav proteînên hilgir û kanalî de vediguhazin. Di nav xaneyê de ji molekulên hûrik,molekulên gir ên wekî, [proteîn],enzîm,hormon,şîr û hwd. tên çê kirin. Her ku van madeyan di nav xaneyê de çê dibin jî ,ew li derveyî xane tên bi kar anîn. Loma divê van madeyan ji xaneyê derkeve derve xane molekulên gir ji parzûnê vedirişîne. Veguhastina molekul an jî madeyên gir ji sîtoplazmayê ber bi dorhêlê xaneyê, wekî [[egzosîtoz]] tê bi navkirin. Tûk a devê însan, enzîmê bi navê amîlaz e. Amîlaz di xaneyên toşpiyên tûkê de çê dibe, bi egzosîtozê ji xaneyê derdikeve û di kanal û kisikên tûkê de berhev dibe.. Her wekî hormonê însulîn jî di xaneyên pankreasê de çê dibin û bi egzosîtozê ji xaneyên pankrease vediguhazin nav Xwînê. Hin caran xane ji derdora xwe molekulên gir digre nav sîtoplazmayê. Zîndewerên yekxaneyî adanên nedehandî di nav xaneyê de didehînin. Adanên nedehandî gelek gir in loma ji parzûnê derbas nabin. Lekosît (xaneyên xwînê yên spî) ji bo parastina laşê mirov bakteriyên di nav xwînê de rasterast dadigurtînê û digre nav sîtoplazmayê û li vir didehîne. Daqurtandina molekulên gir wekî [[endosîtoz]] tê bi nav kirin. Ku molekulên gir ên ku xane digire nav sîtoplazmayê şile be, ev cureya endosîtozê wekî [[pînosîtoz]] bi nav dibe. Endosîtoza molekulên hişk jî wekî [[gagosîtoz]] tê bi nav kirin. Xane dema dilopa rûn vedixwe ev pînosîtoz e, lê gava bakterîyek dadiqurtîne ev kar fagosîtoz e.
{{Gotara bingehîn|Veguhastina çalak}}
[[Wêne:Sodium-potassium pump-ku.svg|thumb|left|250px|Di vî nîgara de mekanîzmaya şixulîna pompeya Na <small>+</small> /K <big>+</big> ê tê nîşandin. Ku xaneyê bi veguhastina çalak, îyonên Na <big>+</big> ê li dorhêla xaneyê,iyonên K <big>+</big> ê jî li nav sîtoplazmayê tov dike,barê elektrîkê li derveyî xaneyê dibe pozîtîf(+) û barê kelekan sîtoplazmayê jî dibe negatîv(-). Ji bilî vê,hebûna Na <big>+</big> ê dorhêlê li gor xaneyê tîrtir dike. Ev rewş dibe sedema çêbûna gradyana elektrokîmyayî (electrochemical gradient), xane bi hêza vî gradyanê hîn molekulan(wekî asîda amînî,glukoz) vediguhazine nav xaneyê. Dema îyonên Na <big>+</big> ê dizivire nav sîtoplazmayê,bi hêza herikîna Na <big>+</big> ê hin molekulên din jî dikeve xaneyê. Divê neyê ji bîr kirin ku,li vir enerjiya ATP ji boy çêbûna gradyana elektrokîmyayî tê xerc kirin. Gava li dorhêla parzûnê hêza gradyana îyonên Na <big>+</big> ê gihîşt asta herî bilind, Na <big>+</big> û hin molekulên din bi dîfuzyonê ji parzûnê derbas dibin. Ev molekulên ku bi navbeynkariya gradyana elektrokîmyayî ya Na <big>+</big> tên veguhastin,dij gradyana konsantrasyonê ya xwe tên kişandin,loma ev molekulan bi serê xwe,ango bi veguhastina pasîf naçe nav sîtoplazmayê.]]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
== Çavkanî ==