Parzûna xaneyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Rêz 36:
==== Osmoz ====
[[Wêne:Osmose ku.svg|thumb|250px|Di despêkê de asta gîraweyê li herdu milên lûleyê yeksane. Eger piçek xwêy li lûleya A yê bên zêdekirin, vê gavê di lûleya A yê de mêjera madeya tiwawe (ango xwêy) zêde dibe. Lûleya A, ji lûleya B yê tîrtir dibe. Li gor rêzikên difuzyonê, divê xwêy ji aliyê zêde ber bi aliyê kêm ve cih biguhere. Lê ji ber parzûna nîvdelînbar, xwey nikare derbasê milê B bibe. Li milê A yê de ev rewş dibe sedema çêbûna pestoya osmozî. Lûleya B li gor lûleya A rontir e (ava vî pir e) loma av ji aliyê pir ber bi aliyê hindik(tîr) ve cih diguhere. Ji parzûna nîvdelînbar derbasbûna avê wekî osmoz bi nav dibe.
[[Osmoz]] wekî mîna dîfuzyona sade ye,lê cudahiya wî ewê ku,molekulên ku di parzûnê de derbas dibin ne molekulên tiwawe ne, lê tenê av e. Ango dîsa devera tîr û devera ron heye û bi parzûnê ji hevdu veqetiyan e. Ji ber ku [[parzûna nîvdelînbar]] rê nade madeyên tiwawe derbas be, îcar [[madeya tiwêner]],ango av, ji qada ku av pir e,derbasî qada avkêm dibe. Hêza Pesta Osmozî di veguhastina avê de bi bandor e.▼
▲[[Osmoz]] wekî mîna dîfuzyona sade ye,lê cudahiya wî ewê ku, molekulên ku di parzûnê de derbas dibin ne molekulên tiwawe ne, lê tenê av e. Ango dîsa devera tîr û devera ron heye û bi parzûnê ji hevdu veqetiyan e. Ji ber ku [[parzûna nîvdelînbar]] rê nade madeyên tiwawe derbas be, îcar [[madeya tiwêner]],ango av, ji qada ku av pir e,derbasî qada avkêm dibe. Hêza Pesta Osmozî di veguhastina avê de bi bandor e.
=== Veguhastina
Veguhastina molekulan ji [[qada ron]] ,ber bi [[qada tîr]] ve bi xerckirina [[ATP]] wekî veguhastina çalak tê bi nav kirin. Xane bi veguhastina pasîf dikare hîn molekulan ji qada tîr ber bi qada ron veguhezîne. Ji bo karên wê yên asayî, pêwistiya xaneyê bi hebûna hîn molekul an jî îyonên wekî asîda amînî, [[glukoz]], potasyûm, kalsîyûm, fosfat û hwd. heye. [[Tîrî|Tîriya]] wan molekulan di nav xaneyê de, bi gelemperî ji derdora xaneyê pirtir e, lê xane hê jî ji dorhêla xwe van molekulan digire nav sîtoplazmayê. Di vî veguhastinê de tevgera molekulan ne li gor [[veguhastina pasîf]] e. Ku veguhastina pasîf, wekî tevgera molekulan a berjêr bê hesibandin, [[veguhastina çalak]] tevgera molekulan a berjor e. Veguhastina çalak tenê di xaneyên zindî de dibe,lewma pêwistî pê ATP heye.
=== Veguhastina molekulên gir === Molekulên hûrik bi veguhastina pasîf an jî çalak bi hêsanî ji parzûne derbas dibin. Lê pêdiviya xaneyê pê molekul an jî madeyên gir jî heye. Ev madeyan wisa gir in ku ne rasterast ji nav molekulên lîpîd ên parzûnê, ne jî di nav proteînên hilgir û kanalî de vediguhazin. Di nav xaneyê de ji molekulên hûrik,molekulên gir ên wekî, [proteîn],enzîm,hormon,şîr û hwd. tên çê kirin. Her ku van madeyan di nav xaneyê de çê dibin jî ,ew li derveyî xane tên bi kar anîn. Loma divê van madeyan ji xaneyê derkeve derve xane molekulên gir ji parzûnê vedirişîne. Veguhastina molekul an jî madeyên gir ji sîtoplazmayê ber bi dorhêlê xaneyê, wekî [[egzosîtoz]] tê bi navkirin. Tûk a devê însan, enzîmê bi navê amîlaz e. Amîlaz di xaneyên toşpiyên tûkê de çê dibe, bi egzosîtozê ji xaneyê derdikeve û di kanal û kisikên tûkê de berhev dibe.. Her wekî hormonê însulîn jî di xaneyên pankreasê de çê dibin û bi egzosîtozê ji xaneyên pankrease vediguhazin nav Xwînê. Hin caran xane ji derdora xwe molekulên gir digre nav sîtoplazmayê. Zîndewerên yekxaneyî adanên nedehandî di nav xaneyê de didehînin. Adanên nedehandî gelek gir in loma ji parzûnê derbas nabin. Lekosît (xaneyên xwînê yên spî) ji bo parastina laşê mirov bakteriyên di nav xwînê de rasterast dadigurtînê û digre nav sîtoplazmayê û li vir didehîne. Daqurtandina molekulên gir wekî [[ == Çavkanî ==
| |||