Asîda rîbonukleyî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
[[Wêne:Asîdên_nukleî.png|right|350px|thumb|RNA]]
'''Asîda rîbonukleîk''' an jî bi kurtî '''RNA''' (ji zimanê îngilîzî '' '''R'''ibo'''N'''ucleic '''A'''cid''), Bibi zimanê Kurdîkurdî <big>[[ADN</big> ]] ango Asîda rîbonukleîk. Ev molekul Ji du asîdên nukleîk, a yek ADN ye, a din jî Asîda rîbonukleîk (ARN) ye. ARN jî wek mîna ADNyê molekuleke polînukleotîd e. ADN ji zincîrek nukleotîdan pêk tê. Nukleotîd bi bendê fosfodîester bi hev girêdayî ne. Nukleotîdên ARNyê jî wek ên ADN ji sê molekulan pêk tê. Komeleya fosfatî, şekirê pênckarbonî û baza nîtrojenî. Navê şekirê ARNê rîboz e. Çar nukleotîdên ARNyê; Urasil[[urasîl]], Adenîn[[adenîn]], Guanîn[[guanîn]] û Sîtozîn[[sîtozîn]] in. Di nav [[xane]]yên zîndeweran da gelek cureyên ARN heye. Lê bi taybetî 4 cureyên ARN navdar e,:
#[[ARN ya peyamber]] (ARNm):</big> Ji ADNyê zanyariyên genetîk radigîhîne ribozoman.
#[[ARN ya hilgir]] (ARNt):</big> Ji sîtoplazmayê asîdên amînê (aa) hildigire û dibirine rîbozoman.
#[[ARN ya rîbozomî]] (ARNr):</big> Ev ARN û [[proteîna rîbozomî]] bi hevre rîbozoman pêk tîne.
#[[ARN ya piçûk a dendikî]] (ARNsn): Tenê di nav dendikê [[xaneyên eukaryotî ]]de heye. ARN ya piçûk a dendikî û hîn proteînên dendikê tevlê karê çêbûna ARN ya peyamberê dibin. Hemû cureyên ARN, ji ADNyê çê dibin. Her çar cureyên ARN jî di karê çêkirina proteînan da cih digirin. Zanyariyên genetîkî wekî zincîra nukleotîdan li ser ADNyê rêz dibin.
=== Asîda ribonukleîk ya peyamber (Asîda rîbonukleîk ya mesajvan-ARNm) ===
Her sêmendê nukleotîdên li ser ADNyê, wekî [[KOD]]bi navkirinbinavkirin. KOD ji boy asîda amînê şîfre dide ARN ya peyamber. Li ser ARN ya peyamber sêmendê nukleotîdan wekî [[KODON]]bi navkirinbinavkirin. Her KODON ji boy asîda amînek şîfre ye. (Angoango her KODON navêkî asîda amîn e). [[Proteîn]] ji asîdên amînê pêk tên. Proteîn li gor hejmar, cure û rêza asîdên amînan cure bi cure ne. Zanyariyên [[genetîk]] ên li ser ADNyê, cureya proteîna dîyardiyar dike. Di [[xaneyên prokaryotî]] de ARNm di nav dendikê de ji aliyê ADNyê tê çêkirin. Ji %5ê ARNyên xaneyê ARN ya peyamber e. ARNm ya nû çê bûyî wekî peş-ARNm bi nav dibe. Bi aliyê ARN ya piçûk a dendikî û hîn enzîman tê sererastkirinê û wekî ARNm ji dendikê derdikeve û diçe nav sîtoplazmayê. Ji zîncîrek ADNyê çêkirina ARNm wekî nivîsandin (transkrîpsîyon[[transkrîpsiyon]]) tên bi nav kirinbinavkirin. Enzîma bi navê ARN polîmeraz çêkirina ARN ya peyamberê hesan dike. ARN ya peyamber bi ribozom ve girê dibe. Xwendin ([[translasyon]]) a KODONan li rîbozom pêk tê. Li gor KODONên li ser ARNm, ARNt ji sîtoplazmayê[[sîtoplazma]]yê asîda amînê vediguhezîne rîbozomê. 64 cureyên ARNm heye. ARN ya peyamber ne ji boy carek, lê dibe ku gelek caran li pêş hev ji aliyê rîbozoman bên xwendin.
 
=== Asîda ribonukleîk ya rîbozomî (ARNr) ===