Cihê derketina sumeran nayê zanin. Nêzîka 5000 sal berî zayînê li başûrê Mezopotamiyayê di nav çemên [[Dicle]] û [[Ferat]] li başûrê [[Iraq|Iraqê]] îro de dîroka sumeriyan dest pê dike. [[Dîroka hizirHizrê eya kurdan]] ji deme sumeriyan dest pê dike<ref>{{Çavk}} http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nuce&id=12855 (HAŞİM KUTLU: Xizir lokması)</ref><ref>http://www.gadnassi.com/files/publications/Exploring_the_Pagan_-_Jewish_and_Ottoman_Roots_of_the_Sabbatean-Lamb_Festival.pdf</ref><ref>http://www.urfahaber.net/yazar/kullu-seyin-yerciu-ila-asihi-474.html (li gora rojnamêvan İbrahim OKUYAN, Küllü Şeyin Yerciu İla Asıhı" , Xizir ji dema Sumeran hatî)</ref><ref>http://151.12.58.75/archeologia/bao_document/articoli/2_ISIKLIKAY.pdf ( li gora "bultenê arkeolojika Italia ye,Traces of Earlier Cultures in Anatolia and their Perception in Modern Turkey)</ref>. Di vê herêmê de sumerî şaristaniyeke pir pêşketî û bi nav deng ava kiribûn. Di hezarsala şeşemîn berî zayînê bajarên xwe damezrandin. Navên çend bajaran [[Erîdu]], [[Ur]], [[Kurda]], [[Nippur]], [[Uruk]] û [[Larsa]] bûn. Sala [[2370 bz]], sumer hat dagirkirin ji aliyê miletên samî ve bi seroktiya [[Sergonê Agadî]] (akadî) ku bav û kalên aşûrî û babilî ne. Sala 2000 bz dewleta sumeriyan hat rûxandin bi destê [[Amorî|Amoriyan]] ([[samî]]). Dîroka hizir e kurdanji van deman û bi wan deman re mazin bi pêşdikeve {{fact}}.
