Feqiyê Teyran: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Feqiyê Teyran, Li gor hinek dîrok zanan ji têttê gotin ku di 1590 de hatiyê dinyê û di 1632-1660 de ji çûya ser dilavaniya xwe. Lê li ser van dîrokan ji vegotinên çûda tên gotin. Lê ya rastî ewê ku feqiyêFeqiyê teyranTeyran di 1590 wan de hatiyê dinyê û jiyanake mazin û bi zanist berdewam kiriyakiriye.

Feqiyê Teyran, di gelek vegotin û nivîsanan de bahs tê kirin ku ew helbestanavekahelbestanavekî an ji mirovakî ku şairaşair e. Lê ya rasti ewê ku ew ne tenê mirovekî ku helbestvan an ji şaira. Ew Fîlozofekîfîlozofekî ku mezinemezin e. Di dema xwe de li ser hizir pir kurkûr bûye û pir nivîsandiye. Çend ku haya iro roja me, zêde pirtûkên wî ne hatibin jijî, em zanin ku wî ne yek an ji du, hinek pirtûk ji nivîsandina. Li ser [[felsefe]], [[dîrok]]ê, dema xwe de û pêşketinên dema xwe hizre xwe aniyaaniye ser ziman.

Feqiyê Teyran li gundê [[Miks]]ê yê ko girêdayiyê [[Colemêrg]] (Hekarî) ye ji dayîk bûye. Lê Mikis an jî [[Miks]], nuhaniha girêdayiyê [[Wan]]ê ye. Navê Feqiyê Teyran yê rastî jî, weka di çarînê de gotiye "Mihemed" (Mîr Mihemed) e. Feqî di helbestek xwe de jî navlêka xwe "Mîr Mihê" daniye. Ew bi xwe ji malbatek [[Mîrek|eşîrîye.]] Bavkalê wî ji [[Împaratoriya Osmanî|Dewleta Osmaniyan]] fermana mîrî yê girtine. Di diroka [[wêjeya kurdî]] de cihekî bêhempa digire. Helbestvan, destan-nivîs û çîrok nivîskekî mezin e. Kurê mirekî kurd e. Berhemên nivîskar wek Şêxê Senan, Qiseya Bersiyayî û Qewla Hespê Reş e. Her wiha di nav nivîskarên kurd de cara ewil pexşan nivîsiye (Ber Sîs)

Feqiyê Teyran perwerdeya medreseyê girtiye. Kesekî xwenda û zana ye. Di dema wi de axa Kurdistan û rojhilatê medreseyên olî hebû ne. Di van medreseyan de agahiyên olî, dersên ziman û wêjeyê hatine dayin. Bi navê “Feqî” peyva ilm û şagirtiyê ya “teyrê” ji berhema bi navê mentiq et-teyrê têt in. Ev berhema ku pir tê zanin a [[Etarê Nîşabûrî|Feridedîn Etar]] e. Wateya wê axafitina çûka ye. Feqî hem ji aliyê şêwaza helbestnivîsê hem jî ji aliyê ramanî ve tesîr ji Feridedîn Atarî girtiye. Mewlana ji tesîr ji ferasate tesewufî ya Feridedîn Atarî girtiye. Feqî di wêjeya kurdî de helbestvaneki girîng yê ku li ser xweza, evîn û tesewûfî nivîsiye.
Di nava gel de baş tê nasîn. Navê wî yê ku herî zêde tê zanîn Feqiyê Teyran e. Lê em dizanin ku di berhemên xwe de bi navên wek Feqê Tera, Feqiyê Gerok, Miski, Xoce, Mîr Mihê, Mim û hê ji bi kar aniye. Navê wî yê rastîn Mihemed e. Li gorî lêkolînan dibe ku Feqî ji malbateke mîran be. Tirbeya wî hê jî ji navçeya Miksê ya Wanê ye.