|
'''Albert Einstein''' (1879-1955) zanyarek e. Wekî damezrandinêrê [[Teoriya Îzafiyetê]] tê nas kirin.
Einstein, li [[Ulm]]ê, di 14'ê adara [[1879]]'an de, wekî zarokekî malbateke [[cihû]]yên [[Almanya]] ên xwedî [[raman]]a azad, hatibûji dayîk cîhanêdibe. Bavê wî [[endezyarî|endezyar]] bûe, ûlê zêde [[pere]]belê mirovekî qezençdewlemend nedikirnîne. Albert, zarokatiya xwe li [[München]]ê derbas kiriyediborîne û tevî ku li malê gelekî jîr û hişmend dihatetê dîtin jî, li dibistanê serkeftinên zêdemezin awartebidest bi dest nexistibûnaxe. Di [[dibistan]]a navîn de, hez ji pergala (sîstem) hîndekariyahîndekari Almanya nekiribûAlmanî ûnake, di berdêla vê de,tewer bi mamosteyên ku berovajî wî tevdigeriyantevdigerin, ketibûdikeve nav pevçûnê. Ji ber van [[azmûn]]ên pêşwext, li hemberî meqamên fermî yên AlmanAlmanî bûbûdibe [[dijmin]] û neyar. Şert û mercên neyênîneyînî yên karaborî, di sala [[1894]]'an de, malbatmalbata Einstein'î ber bi koçberiyê ve birdibe û berê malbatêmalbata wî dadide [[Mîlano]]yê. Lê Eistein ji bo hîndekariya xwe temam bike li Münchenê hatibûtê hiştin. Einstein bi hinceta [[nexweşî|nexweşiyê]] piştre tevî malbata xwe ya li [[Îtalya]]yê dibe. Einstein gelekî hez ji Îtalyayê dike û li wê derê di nava demeke kin de, ji Mîlanoyê heta [[Cenove]]yê 160 km rê, bi armanca gerê bi meşê dibihûrîne.
Einstein piştre jiserî bo ketina dibistanali Zaningeha[[Polîteknîk]] a li [[Zurih]]ê serlêdana dibistanê kirdide. Bi tevî ku di [[fizîk]] û [[matematîk]]ê de xwedî serkeftineke serdest bûbe jî, lê ji ber ku [[bawername]]ya wî ya têr a [[Dibistana Amadehiyê]] tune bûye, nekarînekare [[azmûn]]a ketinê derbas bike û serlêdana wî nehatenayê pejirandin. Ji bo qezenckirina azmûnê, ji bo dîtina hîndekariyê çûdiçe cîmnazyûma li [[Aarau]]yê. Li wê derê gelekî bextiyar bûdibe. Ew êdî evîndarê [[Swîsre]]yê bûye; piştre derbasî [[hemwelatî|hemwelatiya]] Swîsreyê bûdibe û di dûmahîka jiyana xwe de careke din qet veneqetiyavenaqete. Di dawiyê de dema ku ketedikeve Dibistana Polîteknîkê, profesorên matematîkê [[H. Minkowski]] û [[A. Huntwitz]] bûndibin. Her du jî zanyarên pola yekemîn bûnin. Lê belê ne Einstein zêde tiştek ji wan wergirtibûwerdigire û ne jî wanew Einsteinli Einsteinî ferqhay kiribûndibin.
Dema ku bû destûrdar ango mezûn bû, ji bo ku debara xwe bike pêdiviya wî bi karekî hebû û wî di kar dîtinê de zor û zehmetî kişandibû. Di destpêkê de weke mamosteyê yêdek kar kir û dersên taybet ên [[fîzîk]]ê da. Di 1902’an de, li Daîreya Patentê ya li [[Kanton]]a [[Bern]]ê karekî dilnizm dîtibû. Di van deman de Einstein bi [[Mileva Mariç]] re zewicî. Ji malbata Einstein du zarok çêbûn. Piştre yek ji van zarokan, di paşerojê de, di Zanîngeha Kalîforniya a li [[Berkley]]ê de, dibe profesoreke mûhendîsiyê yê pir bi bandor.
|
