Tirkiye: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Rêz 1:
{{Infobox welat
| nav = -{Türkiye}-
| navê_fermî = -{''Türkiye Cumhuriyeti''}-
| navê_kurdî = ''Tirkiye'' yan jî ''Dûgela Romê''
| al = Flag of Turkey.svg
| girêdana_alê = Alaya Tirkan
| nîşan = TurkishEmblem.svg
| girêdana_nîşanê = Nîşana Tirkiye
| dirûşm = <br />''[[Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir]]''<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/milli_egemenlik.htm|başlık=Milli Egemenlik]</ref>
| sirûda_netewî = <span style="line-height:1.25em;">''[[İstiklal Marşı]]''<small><br />''Sirûda Îstiqlalê''</small></span><br /><center></center>
| cîh = Turkey_(orthographic_projection).svg
| cîh_sernav =
| zimanên_fermî = [[Tirkî|Romî]]
| zimanên_tev = [[Abazayî]], [[abxazî]], [[adigeyî]], [[erebî]], [[albanî]], [[avarî]], [[azerbaycanî]], [[bosnî]], [[pomakî]], [[romanî]], [[ermenî]], [[gurcî]], [[hamşenî]], [[hertevînî]], [[kabardinî]], [[qazaxî]], [[qirgizî]], [[tatariya Qirimê]], [[kurdî]], [[spaniya Cihû]], [[lazî]], [[osetî]], [[ûzbêkî]], [[Yewnaniya Pontosê|pontî/pontosî - yewnaniya Trabzonê]], [[yewnanî]], [[suryanî]], [[tirkmanî]], [[uygurî]] û [[zazakî|dimilî]]{{Çavk}}
| paytext = [[Enqere]]
| koordînat_paytext = {{Koord|39|55|N|32|50|E|type:country}}
| bajarê_mezin = [[Stembol]]
| sîstema_siyasî = [[Komar]]
| serok_cure = [[Serekcumhûrê Tirkiyeyê|Serekcumhûr]]
| serok_nav = [[Recep Tayyip Erdoğan]]
| serok_cure1 = [[Serşalyarê Tirkiyeyê|Serşalyar]]
| serok_nav1 = [[Ahmet Davutoğlu]]
| serok_cure2 = [[Serekê Meclîsa Mezin a Miletê a Tirkiyeyê|Serekê Meclîsê]]
| serok_nav2 = [[Cemil Çiçek]]
| serok_cure3 = [[Serekê Dadgeha Makezagonê ya Tirkiyeyê|Serekê Dadgeha Makezagonê]]
| serok_nav3 = [[Zühtü Arslan]]
| rûerd = 783.562
| av = 1.78
| gelhe = 76.667.864<ref>http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15974|başlık=Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları</ref>
| gelhe_sal = [[2013]]
| berbelavî = 98<ref>http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15974|başlık=Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları</ref>
| serxwebûn = [[29'ê kewçêrê]] [[1923]]
| TBH_giştî =
| TBH/mirov =
| TBH_sal =
| dirav = Türk Lirası (Lîreya Tirkî)
| dem = [[UTC+2]]
| nîşana_înternetê = .tr
| koda_telefonê = +90
| nexşe = Turkey map ku.svg
| nexşe_sernav =
}}
'''Tirkiye''', '''Turkiya''' an jî '''Komara Tirkiyeyê''' (navê fermî bi [[tirkî]]: ''Türkiye Cumhuriyeti'') an jî weke ku di nav kurdan tê binavkirin '''Dûgela Romê''' an jî '''Romistan''', [[welat|welatekî]] [[Ewropa|Ewropayî]]-[[Asya|Asyayî]] ye ku li [[nîvgirav|nîvgizirta]] [[Anatoliya]]yê li başûrê rohavaya Asyayê heta nîvgizirta [[Balkan|Balkanê]] li başûrê rojhilata Ewropayê dikeve ye.
Tixûbên Tirkiyeyê bi heşt welatan re hene: [[Bulgaristan]] li bakurrohavayê, [[Yewnanistan]] li rohavayê, [[Gurcistan]] li bakurrojhilatê, [[Ermenistan]], [[Komara Îslamî ya Îranê|Îran]] û [[Komara Azerbaycanê]] li rojhilatê, [[Iraq]] û [[Sûriye]] li başûrrojhilat û başûrê wê dikevin. Ew bi [[Deryaya Navîn]] li başûrê, [[Deryaya Egeyî]] li rohavayê û [[Deryaya Reş]] li bakurê tê dorpêç kirin. [[Deryaya Marmara]] jî li navbera xakên Tirkiyeyê dikeve. Ev [[derya]] wekî sînorê [[parzemîn]]a Ewropayê û Asyayê tê hesibandin û bi vî awayî Tirkiyê welatekê du-parzemînî ye.
== Etîmolojî ==
{{nerind kurdî}}
Xanedaniya tirkan a ewil mavîna salên 552-744 li herêma Asyaya Navendî û Çînê bi navê [[xanedaniya Goktirkan]] ({{bi-tr|Göktürk Kağanlığı}}) hatiye damezirandin. Navê "Türk" bi şeklê ku hiro tê bakaranîn cara yekem li ser nivîskek a di heyna Göktürkan de derbas dibe. Çîniyan di wê serdemê de navê tirkan wek ''Tūjué'' bikartînin. Tarîxnas İlber Ortaylı (bixwîne: Îlber Ortayli) li nivêsarekî xwe de diyar dike ku tucar û dîplomatên Cenevîzî û Venedîkî di sedsala 12'emîn de Tirkiye wek ''Turchia'' û ''Turkmenia'' şayesandine.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.tarihportali.org/turkiye-tarihi-arastirmalar/449-turkiye-kelimesi.html|başlık=Tarihportalı.net- Türkiye Kelimesi|erişimtarihi=8 Kasım 2008}}</ref> Ji bilî vê navê Tirkiye cara pêşîn di sala 1190'î de di çavkaniyek nivêskî de, di weqayînameya [[Seferên Xaçperestan]] derbas dibe.{{Çavk}} Abdulhaluk Çay diyar dike ku şayesandinê ''Turchia'' kevntir e û tebîrê ''Turchia'' cara pêşîn di sedsala 6'emîn de di çavkaniyên Bîzansê de tê rast lê hatin û dibêje "Va tebîra di sedsalên 9'emîn û 10'emîn de seî qada ku di mavîna çemê [[Volga]]yê heta [[Ewropaya Navendî|Ewrûpaya Navendî]] de dimîne hatiye bikaranîn."{{Çavk}} Hew diyar dike ku va bikaranîna di herêma Qefqazyayê seî Kaẍantiya Hazar wek Tirkiyeya Rohhelat, seî dûgela macar bi aliyê [[Xanedaniya Arpad]]ê hatiye damezirandin jî bi şeklê Tirkiyeya Rohava bûye û heman tebîr ji sedsala 12'emîn pê ve seî Anadolyayê hatiye bikaranîn. Di tarîxê de di sedsalên 13'emîn û 14'emîn de Memlûkên Misrê jî navê Tirkiye bikaranîne: ''"ed-devlet üt Türkiya"'' (1250-1387){{Çavk}} Di Dewleta Osmanî de heta sedsala 19'emîn de navê Tirkiye nedihat bikaranîn; Navên ''Devlet-i Âliyye'' (bixwîne: Dewlet-î Alîyye), ''Devlet-i Osmaniye'' (bixwîne: Dewlet-î Osmanîye), ''Memalik-i Şahane'' (bixwîne: Memalîk-î Şahane), ''Diyar-ı Rum'' (bixwîne: Dîyar-i Rum) hatin bikaranîn. Feqet tê zanîn ku li derveyî welêt car caran li şûna Împeratoriya Osmanî navê Tirkiye hatiye bakaranîn. Xerîteyên ku di wê heynê de bi zimanên biyanî hatine çêkirin vî rewşê diyar dikin. Paşînga nav Jön Türkan şûna Osmaniye (bixwîne: Osmanîye) navên mîna Türkistan (bixwîne: Tûrkîstan), Türkeli (bixwîne: Tûrkelî), Türkili (bixwîne: Tûrkîlî) hatine pêşniyaz kirin lê ji ber ku di Asyaya Nevendî de herêmekê bi navê Türkistan heye ew yek nehatiye pejirandin. Di makezagonê de (1921) navê "Türkiye"<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa21.htm|başlık=tbmm.gov.tr - 1921 anayasası|erişimtarihi=8 Kasım 2008}}</ref> hatiye nivêsandin û bi îlankirina cumhûriyetê di sala 1923'î de navê dewletê wek Türkiye Cumhuriyeti (bi kurdî: Komara Tirkiyeyê) misoger bû.
== Dîrok ==
Tirkiye li ser mîrata [[Împeratoriya Osmanî]] hatiye avakirin. [[Mustafa Kemal Atatürk]] ê ku leşkerekî Osmanî bû, piştî ku ji alî padîşahê Osmanî ve hate peywirkirin derkete gera Anatoliya û êlên kurdan anî ser hev, bi wan re peyman li dar xist.
Komara Tirkiyeyê di [[1923]]'an de hatiye avakirin û serekcimhûrka wê yê yekem jî Mustafa Kemal Atatürk e.
Tirkiyeyê 70 salan qedexe kir û di makezagona xwe de destûr neda tu zimanên li ser Anatoliya û [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]].
== Olên Tirkiyeyê ==
Derbarê ayîna gelê Tirkiyeyê de 96,1% [[misilman]]ên (80% [[suni]] û 20% [[elewî]]) ne; 0,6% jî [[xiristiyan]] û 3,2% [[ateîst]] û [[agnostîk]] in. <ref>[http://web.archive.org/web/20090325005232/http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl&t_en.pdf]</ref>
== Gelên Tirkiyeyê ==
Li Tirkiyeyê 70% [[Tirk|Rom]], 20% [[Kurd]], 2% [[Çerkez]], 2% [[Bosnî]]<ref>[http://www.trf.nu/joomla/index.php?option=com_content&task=view&id=107&Itemid=80 Turkiska Riskföbundet Federasyonu]</ref> , 1,5% [[Ereb]], 1% [[Alban]], 0,5% [[Laz]], 0,1% [[Gurcî]] û gelek gelên din wek [[Ermenî]]/[[Hemşînî]], Bulgar/[[Pomak]], [[Suryanî]], [[Çaçan]], [[Yewnan]]/[[Pontî]], [[Tirkên Cihû]] û [[Roman]]
== Cografya ==
== Bajarên Komara Tirkiyeyê ==
== Galerî ==
<gallery>
Wêne:Ankara Kizilay square.JPG|Meydana Kizilayê, li Enqerê
Wêne:TaksimSquareIstanbul.jpg|Meydana Taksîmê, li Stembolê
Wêne:Izmir coast.jpg|Perava [[Îzmîr]]ê
Wêne:Alanya Turkey.JPG|Alanya
Wêne:Pamukkale00.JPG|Pamukkale
Wêne:Manavgat waterfall by tomgensler.JPG|Sûlava Manavgatê
Wêne:Turkish folk.jpg|Folklora tirkî
Wêne:Selimiye Camii.jpg|Mizgefta Selimiye, li Edîrnê
Wêne:Whirling Dervishes, Konya, Turkey, RMO.jpg|Derwêşên zivîrok, li Qonyayê
Wêne:Boulevard Bodrum.jpg|Bodrum
Wêne:Turkey-3019 - Hagia Sophia (2216460729).jpg|Muzeya [[Ayasofya]]yê
</gallery>
== Çavkanî ==
{{çavkanî}}
{{Commons|Türkiye}}
{{YE}}
{{Dewletên Ewropa}}
{{Dewletên Asya}}
[[Kategorî:Tirkiye| ]]
| |||