|
== Di peymanên navneteweyî de mafê çarenûsê ==
Neteweyên yekbûyî di peymana bi tarîxa 16/12/1952an, bi hejmara 637 mafê çarenûsê ji bo mafê mirovatiyê şerta yekem qebûl dike.
Herweha bi tarîxa 14/12/1960 dirok û bi 1514biryara encam1514an di Peymanpeyman û danezanka KomaNeteweyên Milletanyekbûyî de tê gotin û hatiye qebûlkirin ku:
Madde yaMaddeya yekemin: ‘’bindestiya gelan, tahakumzordarî û sömurgetîdagirkerîya yahêzên xeribanbiyanî inkarkirina mafêmafên miroatiyê ye. Li dijî şertên KomaNeteweyên Milletanyekbûyî eye û ji bo tekilipêwendiya gelan û aşitiyaaştiya cîhanê jî astengî ye.’’
Madde yaMaddeya duyemîn :‘’hemû gel, xwedî mafê çarenûsê yene; li gorî vêvî mafêmafî statuyastatûya xwe yê siyasî serbestbi ûazadî azadû êserbestî xwuyadiyar bikin.’’dikin’’
Madde yaMaddeya sêyemîn:’’ ji alîaliyê siyasî, ekonomikaborî, civakî anyan jî eğitimeçandî deve ne -têr -amadebûn nikare bibe mehneyabehaneya derengxistina xweseriyê ye.’’
KomaNeteweyên Milletanyekbûyî di destpêka peymanê de mafê çarenûsê esaswek bingeh girtiye û ev maf wekî rihekî huqûqa gelan nîşandayenîşan daye. Ji bo mirovatiyê mafê çarenûsê şertwek aşertê yekeminyekem nîşan daye. Lê belê KomaNeteweyên MilletanYekbûyî jî, ji ber ku ji hewcebûnabo berjewendiyên dewletên mezin ava bûye gelek caran li himber mafê çarenûsê li gorî berjewendiyên xwe anyan jî êyên dewletên endamê xwe pozîsyon digiretevdigere. Yanî KomaNeteweyên MilletanYekbûyî ji huquêhuquqê bêtir li gorî siyasetê ava bûye. Herweha bidi maddeya yekemîn, duyemîn û siyemînsêyemîn de mafê çarenûsê diji binaliyê garantiyaNeteweyên KomaYekbûyî Milettantê de hatibe qebûlkirin jî dîsamisogerkirin, di vê peymanê de di bin navê yekîtiya axêaxa dewletan de bi maddeyamadeya çar, şeş û heftan de pêk anînapêkanîna mafê çarenûsê û pêkanîna van maddeyênmadeyên yekemîn, duyemîn û sêyemîn ji holê radikin. Pirsgrêk û dirûtiya KomaNeteweyên MilletanYekbûyî jî di viravir de eşkere dibe. Ku sînora dewleta somurgemêtîngehkirî û dewleta dagirker bi hev ve bin KomaNeteweyên MilletanYekbûyî mafê çarenûsê ji bo gelên bindest an jî ji bo welatê bindest de rast nabîne. Ev nêrîn ne huqûqî ye lê siyasî ye. Di destpêka peymanê de ji bo ku gelên bindest an welatên bindest ji zulm û polîtîkayên kolonyalîst xalas bibin û ji bo aşitiya cihanê û azadiya mirovan mafê çarenûsê mafê hemû gelan qebûl dike. Gelên welatê somurge yê ku sînorên wan û welatê dagirker bi hev ve ne ji gelên welatê somurge yê ku sînorên wan û welatê dagir ker ne bi hev ve ne bêtir li himber zulmê, polîtîqayên dijwar dimînin. Ji ber ku dema ku sînor bi hev ve bin îmkan û teknîkên dewleta dagirker xurttir e û ji alî dem ve zûtir û polîkayekî sîstematîk tê cîh. Hege armanc xelaskirina rûmeta gelan û avakirina aşitiyê be divê ev rastî bê qebûl kirin. Lê belê Koma Milletan me di serî de jî gote ku helbet jî dewletan ve pêk tê û ev dewlet naxwazin mudahaleyî hukumrantiya hev bikin. Ne bi çavê dagirkertiyê Li meselê dinêrin, bê çavê pirsgrika dewletê ya hindirîn li meselê dinêrin. Ev sekna Koma Milletan û Payman bi 14/12/1960 dirok û bi 1514 hejmar de maddeya 4,6 û 7emin dîsa bi Peymana Mafên Medenî û Siyasî û bi Peymana Mafên Ekonomîk, Civakî û Çandî re li hev nayê. Di navbera Payman bi 14/12/1960 dirok û bi 1514 hejmar de maddeya 4,6 û 7emin û Peymana Mafên Medenî û Siyasî de maddeya yekemîn û Peymana Mafên Ekonomîk, Civakî û Çandî de maddeya yekemîn de nakokî he ye. Maddeyên yekemîn ya van her dû peymanan jî wek hev e, peyv û gotinên wan yek e. Ev peyman di maddeya xwe ya yekemîn de biryar daye ku:
Madde ya yekemin: ‘’ hemû gel xwedî mafê tayinkirina pêşerojê xwe ye. Ji ber vê mafê bi şiklekî azad dikarin statuya xwe ya siyasî diyar bikin û pêşketina milên xwe ya ekonomîk, civakî û çandî bixwazin…..’’
Nîtekîm tê dîtin ku peyman û biryarên Koma Millettan li hev nakin û di navbera wan de newekhevî he ye. Ji ber van newekheviyan di pirsgrêka esas girtina biryaran de divê mero an li diroka qebûlkirina biryaran binêre û Biryara ku di demê nêz de derketibe divê bê esas girtin an jî kîjan biryar ji mafê gelên bindest re etkîn be divê ew esas bê girtin. Herweha armanc divê etkînkirina mafê çarenûsê be.
| 