Xêza navneteweyî ya guhertina demê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

[[Wêne:International_Date_Line.png|250px|thumb|XêzedemaXêza Guhertinênavneteweyî ya demê li ser qincoka 180an]]

'''Xêza navneteweyî ya guhertina demê''' yan jî '''xêzedemaxêza guhertinênavneteweyî ya demê''' sinorakasînoreke nevbaranavbera [[Navçeya demjimêrî|navçayê demjimêrîy]]ê de ye, ko ji bo diyarkirin li kû roj dike dest pê bike û li kû jî dike dawî bide ye. Ewê li derûdorê qincok 180an di [[Okyanûsa Mezin]] de ye. Li rojhelat û rojava yê wê xêzê 24 demjimêr ([[UTC-12]] û [[UTC+12]]) cûdayî he ye.

Gerek bûna xêzedemaxêza guhertinênavneteweyî ya demê ya herî pêş de, paş [[Ferdinand Magellan]] derûdorê dinê re zivirî şinda derket. Ew [[1519]]an de li [[Spanya]]yê derket û [[1521]]an de dîsa hata Spanya. Kingê ewna gihîştinê Spanya dema wan di gerê xwe de berisandînî û dema li spanya de ciyawazî he bû. Lê gorî wan pir baldar dem berisandi bûbû gerek tu ciyawazî tune bû ye. Ji bo dinê gindor bû, û him rojava de him jî rojhelat de mirov dikane dor dinê re bizivîre ew xêzedema girîng e. [[Jules Verne]] jî di pirtûka xweya navdar de ''Le tour du monde en quatre-vingts jours'' (80 rojan de derûdorê dinê re zivirîn) li wê gelşe behs dikê.

Qincoka 180an derve [[Nîvgirava Tşuktşen]], ya Rûsya ye, li ser [[Okyanûsa Mezin]] e. Lê ji bo ew wek hin derên dina [[Rûsya]] di [[UTC+12]] de ye, ew li rojava xêzedemaxêza guhertinênavneteweyî ya demê dikeve.

Hin [[Komgirav]]ên di [[Okyanûsa Mezin]] de bi qincoka 180an tê par ve kirin. Giravên [[Aleuten]] li herdu hêlan xêzedema guhertinê dikevin. Lê ji bo ewna bi gîşkê [[UTC-10]] de ne, li rojhelatê xêzedemaxêza guhertinênavneteweyî ya demê dikeva ye. Wek wê hin Komgiravên [[Zelanda Nû]] de hat avêtina rojavaya xêzedema guhertinêxêzê.

Gelek demê, dema mêtingeha Brîtanya bû, Kiribati bi xêzedemaxêza guhertinênavneteweyî ya demê dihat par ve kirin. Paş serxwebûn dest xwe xwist şinda, di [[1995]]an de xêzedemaxêza guhertinênavneteweyî ya demê ber va rojhelat de defand û li rojavaya xêzedemaxêza navneteweyî ya guhertinêdemê ma. Ji bo wê hin giravên [[Kiribati]] herî pêş de dest bi roj dikin. Ji bo sala [[2000]]an girava [[Eiland]] herî pêş de piroz kirî, li wê demê şinda hat bi [[Girava Millennium]] nav kirin.

* [http://www.phys.uu.nl/~vgent/idl/idl.htm Dîroka Xêza navneteweyî ya guhertina tarîxêdemê]