Împeratoriya Eşkanî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

| nav kurdî = Pehlewanistan{{çavk}}

| al lînk = Ala Kawa{{çavk}}

'''Pehlewanistan'''{{çavk}} an jî '''Keyaksariya Pehlewan'''{{çavk}} (''orijînal bi zimanê pehlewanî: ''. Pahlav/Pahlavanigh''{{çavk}}, ''erebî'' بارثيون‎‎, ''farisî'' اشکانیان) an '''Împeratoriya eşkaniyan''' an jî '''Împeratoriya partan''' — împaratoriyekeîmperatoriyeke kevnar, ku derdora salên 250 berî zayînê (B.Z.) li başûr û başûrê rojhilatê [[Derya Xezarê]] ava bûye. Di qirna 1 B.Z.berî zayînê de êdî axeke mezin ji Mezopotamyayê heta Hindistanê hildigirte nava xwe. Di salên 220 piştî zayînê (P.Z.) dawî bi hebûna wê hat.

Di nivîsarên çînî Çjan Tsen Pehlewanistan û keyadana Arsî (Arşak) bi navê Ansî derbas dibe{{çavk}}.

[[Strabo]], dîrokzanekî yewnan di navbera [[63 b.z.]]- 24 [[p.z.]] de dijî bû, bawer dikir ku pehlewanî ji [[Kardox]]ê<ref>[http://gutenkarte.org/place/731/14977 History of the Decline and Fall of the Roman Empire], Chapter 21.</ref> ango kurdistanî{{çavk}} bûn.

Piştî mirina [[Îskenderê Mezin|Îskenderê Makedonî]] (323 B.Z.) împaratoriyaîmperatoriya wî parî çend dewletan dibe. Destpêkê axa Ariyan dikeve destê [[Selewkî|Selewkîdan]](312 B.Z.), axa [[Med û Medya|Medya]] radestî Pîtonê yûnan dikin, beşeke Medyayê di destê rêberê wî yê kevn Adirpêt de dimîne û lewra wek Medya Atropatena an Medya Biçûk tê binavkirin, li bakurê-rojhilat dewleta Greko-Baktriya (Greko-Baxtrîş) (256 B.Z.) ava dibe, li dorhêla [[Xorasan|Xorasanê]] jî Keyatiya Pehlewana (Pehlewanistan) (250 B.Z.) ava dibe.

Dameziranêrê Pehlewanistanê keya [[Arşak|Arşak]] e, rêberê eşîra Parna, yê ku di sala 250 B.Z. li dijî împaratoriyaîmperatoriya [[Selewkî|Selewkîdan]] serî hildide. Di yek ji cengan de keya Arşak tê kuştin û rêbertiya serhildanê û eşîra Parna derbasî birayê wî Tîrîdat dibe. Hemû hewiladanên împaratorîmperator Selewk II ên têkbirina serhildanê bêencam dimînin, lewma di navbera salên 230-227 da ew neçar dimîne serxwebûna Pehlewanistanê bipejirîne.

Tîrîdat bi fermî wek keyayê Pehlewanistanê tê îlankirin û navê xwe yê rêbertiyê diguhere û dibe Arşak II. Di sala 209 B.Z. Pehlewanistan serxwebûna xwe winda dike, dikeve destê împaratorêîmperatorê Selewkîdan Antîoxos III ê Gewre, lê piştî demeke kurt serxwebûna xwe careke din vedigerîne.

Keyayê Pehlewanistanê Mîtrîdat I (170—138 B.Z.) axa Persya û piraniya Mezopotamyayê ji dest împaratoriyaîmperatoriya Selewkîdan digire, herwiha beşeke dewleta Greko-Baxtrîş jî (axa heta çiyayê Hindûkuş (wergera ji zimanê pûştû kujerê Hindiya)) dikeve destê Pehlewanistanê. Mîtrîdat I tîtûla şahînşah li ser xwe dipejirîne û bi vî rengî dibe mîrasgirê [[Mezopotamya Hexamenişî|Hexamenişiya]] (împaratoriyaîmperatoriya Medopersya (559 B.Z.–338 B.Z.)). Selewkîd çend caran hewl didin Pehlewanistan zeft bikin, lê sernakevin. Cara dawî artêşa împaratorêîmperatorê selewkîdî Antîox VII di sala 129 B.Z. windahiyên giran dide.

Di dema [[Sezar Augustus|Augustus]] de di sala [[20 b.z.]] de herdu dewletan çemê [[Firat]] bi bajarê [[Dura Europos]] ve wek sînora navbera hev de diyar kirin û pehlewanan ew xakên dagirkirî şunda ji Romê re vegerandin. Ji dema [[Augustus]] û pê ve împaratorênîmperatorên romî ji bo destxistina Pehlewanistanê hem diketin şerên navxweyî, hem jî di nav pehlewana de jî pevçûn gur dikirin. Di encama siyaseta romî de li Pehlewanistanê çend liv şerên navxweyî pêk hatin, lê di sala 43'an de serhildana dijpehlewana li Selewkiyayê hat têkbirin, bajarên yûnanî xweseriya xwe winda kirin û li Pehlewanistanê hewaya dijhelenî (dijyûnanî) û dijromayî belav bû.