Şêx Rizayê Talebanî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 19:
'''Şêx Rizayê Talebanî''' (z.[[1835]] − m. [[1909]]) helbestvanê [[kurd]] e.
 
Şêx Rizayê Talebanî di helbestên xwe yên hîcîv de gotin û peyvên herî mustehcen bi kar anîyeaniye. Çi merivên hikûmetê bin û çi jî merivên wî bi xwe bin, kê neheqî an xetayek li dij wî an jî li dij xelkê kiribe, Şêx Riza bi hicîvên xwe, bi rexneyên xwe çûye ser wan.
 
Şêx Rizayê Talebanî kurê Şêx Evdirrehman Talebanî ye, di 1835an de li hêla Kerkukê li Qirixê hatîyehatiye dunyayê. Pêşî li ber destê bavê xwe xwendîye. Paşê ji bo xwendine çûye Kerkuk, [[Koye]] û [[Sîlêmanî|Silêmaniyê]].
 
Şêx Riza di 1860î de diçe [[Heleb]]ê, paşê diçe [[Stembol|Îstenbolê]]. Du salan li ÎstenbolêStembolê dimîne, pîştpişt re vedigere [[Kerkûk|Kerkukê]]. Piştî ku bavê wî dimire ji Kerkukê diçe bajarê Koyeyê cem apê xwe [[Şêx Xeffûr]]. Kaşo apê wî soz daye wî ku keça xwe bide Şêx Riza, lê paşê nadê. Şêx Riza jî li ser vê yekê diqehire ji Koyeyê diçe Kerkukê û dest pê dike helbestan li ser apê xwe dinivîse. Mesela rêzek jê weha ye:
 
Şêx Riza di 1860î de diçe [[Heleb]]ê, paşê diçe [[Stembol|Îstenbolê]]. Du salan li Îstenbolê dimîne, pîşt re vedigere [[Kerkûk|Kerkukê]]. Piştî ku bavê wî dimire ji Kerkukê diçe bajarê Koyeyê cem apê xwe [[Şêx Xeffûr]]. Kaşo apê wî soz daye wî ku keça xwe bide Şêx Riza, lê paşê nadê. Şêx Riza jî li ser vê yekê diqehire ji Koyeyê diçe Kerkukê û dest pê dike helbestan li ser apê xwe dinivîse. Mesela rêzek jê weha ye:
{{helbest|
Mamekem qehpejine dewletî Seddadî heye<br/>
Line 29 ⟶ 30:
}}
 
Şêx Riza di [[1866]] an de diçe [[Erzirom|Erzerûmê]] û di wir re jî diçe ÎstenbolêStembolê. Çi li ÎstenbolêStembolê be û çi jî li derdorên padîşah be, di demeke kurt de nav û dengê wî belav dibe. Şêx Riza nêzî heşt salan li ÎstenbolêStembolê dimîne. Paşê di [[1874]]an de vedigere Kerkukê. Pişt re ji karbidestên Kerkukê û ji hin malbatên mezin û şêx û axayên Kerkukê diqehire, ji Kerkukê bar dike diçe li Bexdayê bi cîh dîbe. Heta ji bo vê yekê di helbestek xwe de weha dibêje:
 
{{helbest|
Bem hale eger def'eytir biçime Kerkûk<br/>
Line 42 ⟶ 44:
 
Şêx Riza, Şukrî Fezlî û Cemîl Siddîq Zehawî çi bi erebî û çi bi kurdî gelek hîcîv li ser hev nivîsîne. Tê gotin ku Şêx Riza welê li ser wan nivîsîye ku êdî herdu şaîran jî ji ber Şêx Riza pes kirine. Mesela Şêx Riza di rêzekê de ji bo Şukrî Fezlî weha dibêje:
 
{{helbest|
Pûre Şukrî besîye ba netgêm û şemet leq nekem<br/>
Line 51 ⟶ 54:
 
Dîsa di helbestek xwe de henekê xwe bi hin şaîran dike û weha dibêje:
 
{{helbest|
Çunkî şa'îr zor bûwe lem 'esre da<br/>
Line 56 ⟶ 60:
}}
 
Şêx Rizayê Talebanî di 1909an de di 74 saliya xwe de li Bexdayê wefat dike. Wî li Bexdayê nêzîkî gorra (mezelê) [[Şêx Evdilqadirê Geylanî]] vedişêrin.
 
Şêx Rizayê Talebanî bi kurdî, farisî, erebî û tirkî helbest nivîsîne. Ev helbestên wî hemû wek dîwan cara pêşî di 1935an de li Bexdayê hatîyehatiye çapkirin.
 
== Çavkanî ==