Endulus (dewlet): Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
B Bot: removing exist language links in wp:wikidata: de, no, ar |
Kurteya guhartinê tine Etîket: Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl |
||
Rêz 1:
[[Wêne:Taifas.gif|thumb|right|300px|Xelifetiya Endulus dema par bûyî ango dema ''taifa'' di 1031an de]]
'''Endulus''' ({{bi-ar| الأندلس }} ''el-Endulus'') navê dewletê ku li girava [[nîvgirava Îber|Îberî]] ji aliya [[misilman|misilmanan]] hat ava kirî û navbera [[711]]an de [[1492]]an serwerî ajotî bû.
Di [[711]]an de [[ereb]] û [[berberî]]yan ji [[Fas]]a îroj de ser [[tengava Cîbraltar]] re êrîşa keyaniya [[Vîzîgot]]an a di wê demê de nêvxwe de ceng kirin. Di serdariya [[Tarîq îbn Zîyad]] de artêşeke ji 500 mirovan de pêk dihatî keyî vîzîgotan bin xist.
Rêz 13:
732an de bi pêşengiya [[Xafikî]] de misilmana dîsa çiyayên [[Pîrenê]] derbaz kirin û bajarên [[Arles]] û [[Bordeaux]] dagir kirin. Lê kênge wî berîyî xwe çerxa [[Tours]] kir bi artêşa frankan re ceng kir û di wê cengê de jiyan ji dest de û artêşê xwe vegeriya nîvgirava Îberî.
Lê di 735an de artêşa [[misilman|misilmanan]] di serdariya Ûkbe de şunda derketa sefereke ser [[Fransa|Fransayê]] der xistin. Di wê seferê de wî bajarên [[Arles]], [[Avignon]], [[Lyon]] dagîr kirin. Lê Karl Martell nêzik şunda misilmanan dehifandina nîvgirava Îberî. Derve bajarê [[Narbonne]] tenê dest misilmanan de ma.
Parêzgerên Endulusê demên pêşin xwe wek [[emîr]]î [[xelîfe]]yên [[Umeye]]yên [[Şam]]ê diditîn.Lê kênge di 755an de kargera Umeyayan ji aliya Ebasiyan ve hat valakirin, [[Ebd er-Rahman I]] reviya Endulusê û li wir bi kêfxweşîye hat pergînîkirin û ji pê re jî xwe wek xelîfe da zanîn û Emîratiya Kordoba saz kir.
763 de xelifetiya [[Ebasiyan]] ji bo wan deran dagîr bike artêşek şande Endulusê. Lê Ebdurrehman ew artêşa bin xist.
Di 785an de [[frank]]an [[Girona]], dagîr kirin. Di wan deman de frankan û misilmana ser Pîrenê re êrîşa hev dikirin. Misilmanan di 795an de Narbonne dagîr kirin, lê di 801an de frankan Barselona, 811an de jî [[Tortosa]] dagîr kirin.
Rêz 25:
Di dema xelîfe [[Ebî Emîr el-Mensûr]] de, generalekî Hişham II bû, Endulus şunda demake xweya baş dît û wî di 985an de Barselona şunda hundura dewletê kir. Kênge El-Mensûr mir Xelifetî keta cengeke hundur û dewlet bû 12 paran û ew dema wek keyaniya Taifa tê zanîn.
Di 1085an de "El Murabitan" ji Afrîkayê de hatin û kargerî dest xwe xistin. Lê di sedsala 12'an de kargerî derbaza [[Mûwahhîdan]] bû. Di 1212an de ''Cenga Las Navas de Tolosa'' de hevalbendiyên portekîz, kastîlya û hin dewletên din ve Mûwahhîdan bin xistin şunda Endulusê di bin xanêdanê Nasridiyan ji bajarê [[Granada]] tenê de ma. Di 1492an de ew dera jî ji aliya kastîlyan hat dagîr kirin û dema Endulusê ya li [[Spanya]] dawî bû.
[[Kategorî:Endulus| ]]
| |||