Modernîzm: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 19:
Serdema navîn a Rojavayê jî mîna [[Arîsto]] ye. Cudabûna wan bitenê ev e ku di herî dervêyî gilor de, bihuşt û dojeh heye. Dîsa sîmetrî û aheng heye. Mînak: [[Dante]]-Komedyaya Xwedayî. Wekî wêjeya klasîka Rojhilatê. (Pîvana aruz)
 
Di serdema [[Ronesans]] û Ronîbûnê de, rastiya dînî, cihe xwe diterikîne hiş û zanîstê. Êdî ezmûn û çavdêrî hene. Êdî gerdûneke binîvdera dinê tune. Agahiyên pirtûkên pîroz tên beravajî kirin. Daringperestiya aqlî, dibe serdestiya xwezayê. Pêbaweriyeke mezin li zanîst re çêdibe. ([[Isaac Newton|Newton]], [[Copernicus]], [[Kepler]], [[Galilei]]) Wek mînak helbesta binav Lavijên [[Konfiçyus]] a [[Schiller]] dikarin nişan bidin.
Metnên serdama 19em de sêbareya duh-îro-sibê heye. Li Pirsên Li kû? Kêngê? Çawa? Çima? re bersivên misoger hene. Li wan berheman de dinyayeke nas, dinyayeke ku li xwendevanan re beyanî nîne, heye. Dozîneya Mîmetîk derbasdar e. [[Stendhal]]: “Roman, neynikeke ku di domahîya rê de tê gerandin.”Romana realîst a sedsala 18-19em de honaka hîmî, vegotina çîrokê ye.
 
Ramana skolastîk, bîrdoziya olî, feodal tên rexne kirin û dinyayeke sekuler tên afirandin. Piştî sedsala 16em pêvajoya takekesîbûn dest pê dike. Piştî Şoreşa Senayiya yekem, li berheman, mirov heta dawiya sedsala 19. de leheng e. Dogma tune, hiş, demokrasi, vîna azad heye. Wek mînak di Bihuşta Windaya a [[Milton]] de, şeytan fikren xwe vedibije. Di [[Faust]]a [[Geothe]] de Şeytan û Xwedê li mercên wekhev de ne.
 
== Serdema 19an ==