Stêr: Cudahiya di navbera guhartoyan de

[[Wêne:The sun1.jpg|thumb|[[Roj|Roh]] stêrahistêrka herî nêzîk e ji [[erd]]ê re]]

'''StêrHistêrk''' (an stêrkstêr an jî histêrkstêrk) ew e, ku ji hêza xwe wek goyekî ja gazê ronahî dide, di hundirê wê de reaksiyona atomî pêk tê û tîrêj jê peyda dibin. Bi gelemperî di hundirê wê de [[hîdrogen]] di bin pestan û zora reaksiyona atomî de dibe [[hêliyûm]]. Radeya germahî û ronahiya wan li gor mezinahiya wan e. [[roj|Roja]] me jî stêrkekhistêrkek e û ji ber ku ji me ve pir nêzîk e, ji ber wê jî ewqas mezin û ronahî xuya dike. Ji bilî [[heyv]] û [[gerstêrkgerhistêrk|exteran]], her çavkaniyeke ronahiyê li ezmanan stêrkekehistêrkeke rojîn e. Heya bi dûrbîn û têlêskopan jî mezin xuya nake, ji ber ku ew pir dûr in. StêrkaHistêrka here ji me ve nêzîk piştî roja me, jêre [[Proxima Centawrî]] dibêjin. Ew ji me ve 270.000 car ji roja me dûrtir e (serinc: Roja me ji zemînê ve 149.600.000 km dûr e). StêrkHistêrk bi awakî giştî ji gazên hîdrogen û hêliyom û beşekî biçûk ji hin gazên din pêktên. Gaz ji hevdu direvin, lê belê bi hêza giranahiyê bi hev ve tên girtin. Bi vî awayî stêrkHistêrk têkuz dimîne. Nava wê kana şiyanê (energiyê) ye: Di her bîstekê de bi milyonan ton ji hîdrogen vediguhêze û dibe hêliyom. StêrkênHistêrkên mezin bi 100 carî ji roja me mestir in. Gava stêrkHistêrk hên bêtir mezin be, hîngê nikare têkuz bimîne û dibe ku ji hev bişele. Ew stêrkênHistêrkên mezin ronahiya wan gelek xurt e û pir germ in. Ji lewre, rengê ronahiya wan şîn e. StêrkênHistêrkên ku bi mezinahiya xwe mîna roja me ne, ji stêrkênHistêrkên navîn tên hejmartin û rengê ronahiya wan zer e. StêrkênHistêrkên biçûktir rengê sorê dagerî didin. StêrkênHistêrkên hên biçûktir, ku mezinahiya wan tenê 1/20 ji mezinahiya roja me, germahiya wan nizim e û nema dikarin rêksiyona atomî pêkbînin. Ji wan re biçûkên mor dibêjin. Piraniya stêrkanHistêrkan ne bitenê, lê belê bi cot yan jî bi kom pêktên. Ji lewre, şêweyên têvel yên stêrkanHistêrkan hene.

== StêrkênHistêrkên rêza sereke ==

[[Enjar Hertzsprung]] ji welatê [[Danîmark]] û [[Henry Norris Russell]] ji welatê Amerîka, di destpêka sedsala bîstan de, bêyî ku haya yekî ji yê din hebe, şêweyekî lidarxistina stêrkanhistêrkan, li gor germahiya û ronahiya wan, pêşkêş kirin, ku jêre [[diyagrama Hertzsprung-Russel]] tête gotin. Ev diyagram pêwediyekê di navbera stêrkanhistêrkan de pêktîne. Li gor vê diyagramê, piraniya stêrkanhistêrkan, ku roja me jî yek ji wan e, li ser diyagonala sereke tên rêzkirin. Li aliyê rastê û jêr di diyagramê de, stêrkênhistêrkên sar, ku ronahiya wan kêm e tên bi cih kirin. Li milê çepê û li jor stêrkênhistêrkên gewre, yên ronahiya wan pir û germahiya wan bilind tên bi cih kirin.

Ev şêweye stêrkanhistêrkan di gerdûnê de pir kêm peyda dibe; ev stêrkênhistêrkên here mezin in. Ev di diyagrama HR de li ser xêza jorîn tên rêzkirin. StêrkaHistêrka [[Beitegeuze]] di komika [[Oriyon]] de yek ji van girsên here mezin e. Navbirka wê yek nilar kîlometir e û bi vî awayî 1000 carî ji roja me mezintir e. Ew stêrkahistêrka yekemîn e, ji bilî roja me, ku mirov dikare arîkariya teknîkên radiyoastronomiyê wêneyekê ji ser rûyê wê pêkbîne.

== Di Kurdî de Navên StêranHistêrkan ==

* [[StêrkaHistêrka sibê]]

* [[StêrkaHistêrka çilek]]

== Zanistan stêranhistêrkan ==

Navê zanistan stêranhistêrkan '''[[stêrnasîhistêrknasî]]''' ye.

{{Wîkîferheng-b|stêrhistêrk}}

[[Kategorî:StêrnasîHistêrknasî]]

[[Kategorî:StêrkHistêrk| ]]