Stêrnasî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
B MikaelF navê Histêrknasî weke Stêrnasî guherand
EmrahÖ (gotûbêj | beşdarî)
Guhertoya 623102 ya MikaelF (gotûbêj) şûnde kir
Rêz 1:
[[Wêne:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|thumb|250px|[[Radyoteleskop]] yek ji çendîn alavên stêrnasanhistêrknasan e]]
 
'''StêrnasîHistêrknasî''' an '''stêrzanîhistêrkzanî''' an '''esmannasî''' an jî '''astronomî''' ew [[zanist]] e ya ku vekolînan li ser [[stêrhistêrk]]an, [[exter]]an û [[galaksî|galaksiyan]] dike. Bi kurtî, stêrnasîhistêrknasî eleqedarî hemû tiştên di [[esman]]an heye. Ew [[gerdûn]]ê, [[stêrhistêrk]]ê û [[pergala rojê]] vedikole.
 
Kesê ku karê wî stêrnasîhistêrknasî be, [[stêrnashistêrknas]] an [[astronom]] e. Astronom û [[astronotî|astronot]] ji hev cuda ne. Astronot lêkolînan li ser stêranhistêrkan dikin. Astronot li [[esman]]an digerrin.
 
== Peyva "stêrnasîhistêrknasî" û "astronomî" ==
 
Peyva ''stêrnasîhistêrknasî'' ji ''[[stêrhistêrk]]'' û ''-nasî'' têt. [[Paşgir]]a ''-nasî'' di kurdî de têt wateya [[zanist]]ê yan pirsporiyê
 
Peyva "astronomî" ji peyvên [[yewnanî]] ''ástron'' ([[stêrhistêrk]]) û ''nómos'' ([[Dad]]) pêk hatiye.
 
== Dîroka stêrnasiyêhistêrknasiyê ==
 
StêrnasênHistêrknasên berê [[bazirganî|bazirgan]] û [[deryagerrî|deryagerr]] bûn ku hewceyî rêberiya [[stêrhistêrk]]an daku rêya xwe winda nekin. Herwiha [[cotkarî|cotkaran]] jî xêra stêranhistêrkan dizanî ka kengî [[zevî|zeviyên]] xwe [[çandin|biçînin]], kengî dê [[lehî]] rabin û kengî dema [[dirûn]]ê [[xerman]]ê ye.
 
Herwiha [[şaristanî|şaristaniyên]] berê ji ber sedemên [[ol|olî]] çavdêriya stêranhistêrkan û [[esman]]an bi giştî dikir.
 
Hin çavdêrên stêranhistêrkan jî bawer dikir ku bi livên stêranhistêrkan mirov dikare pêşerojê anku demên bên pêşbînî bike. Ji wan kesan re [[astrolojî|astrolog]] têt gotin. Tevî ku karê wan wek [[zanist]]ê nayêt pejirandin jî, çavdêriyên wan pirr alîkariya stêrnasanhistêrknasan kiriye ku agadar bikin ka pergala [[gerdûn]]ê çawan e.
 
== Karê stêrnasanhistêrknasan ==
 
StêrnasîHistêrknasî zanistek pirr kevnare û giring e. Lê dîsan jî hema her kes dikare di jiyana xwe ya rojane de jî bi [[amûr]]ên erzan, yan jî bê ti hacet û amûran hinek stêrnasiyêhistêrknasiyê bike.
 
StêrnasênHistêrknasên amator di rastiyê de rolek pirr giring di pêşketina stêrnasiyêhistêrknasiyê de lîstiye. Bi taybetî ew gelek car yekem kes bûne ku hay ji [[asteroîd]]an yan [[komet]]an bûne. Carine jî ew bûne govan û şahidên peydabûn yan mirina stêranhistêrkan.
[[Dûrbûn]] baştirîn amûr e bo kesên dest bi stêrnasiyêhistêrknasiyê dikin.
 
 
 
== Cûnên stêrnasiyêhistêrknasiyê ==
 
Di van sedsalên dawîn de stêrnasîhistêrknasî berfire bûye û gelek çeq jê diçin.
 
[[StêrnasênHistêrknasên heyvê]] vekolînan li ser [[heyv]]ê dikin. [[StêrnasênHistêrknasên gerokstêrangerokhistêrkan]] bala xwe dibin [[Pergala Rojê]]. Hin stêrnashistêrknas dibin pisporên hin stêrênhistêrkên taybet. Hin jî xwe mijûlî [[galaksî|galaksiyên]] dûr dikin.
 
Hin stêrnashistêrknas jî hene ku qet ne hewceyî nerîna li [[esman]] û [[stêrhistêrk]]an in. Ev ''stêrnasênhistêrknasên teorîk'' [[zagon]]ên [[fîzîk]]î û [[matematîk]]î bi kar diînin û bi [[kompûter]]ên xwe modelên [[gerdûn]]ê diafirînin û paşî wan modelan li gel çavdêriyan berhev dikin. Armanca wan ew e ku tê bigihin ka gerdûn çawan peyda bûye û ka belkî dê çi biqewime.
 
 
Rêz 42:
* [[Galaksî]]
* [[Gerdûn]]
* [[GerrestêrGerrehistêrk]]
** [[Berham]]
** [[Gelawêj]]
Rêz 52:
* [[Pergala Rojê]]
* [[Roj]]
* [[StêrHistêrk]]
 
== Herwisa binêre ==