Stêrnasî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
EmrahÖ (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
B Guherandina EmrahÖ hat betal kirin, vegerand guhartoya dawî ya Addbot
Rêz 1:
[[Wêne:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|thumb|250px|[[Radyoteleskop]] yek ji çendîn alavên histêrknasanstêrnasan e]]
 
'''HistêrknasîStêrnasî''' an '''histêrkzanîstêrzanî''' an '''esmannasî''' an jî '''astronomî''' ew [[zanist]] e ya ku vekolînan li ser [[histêrkstêr]]an, [[exter]]an û [[galaksî|galaksiyan]] dike. Bi kurtî, histêrknasîstêrnasî eleqedarî hemû tiştên di [[esman]]an heye. Ew [[gerdûn]]ê, [[histêrkstêr]]ê û [[pergala rojê]] vedikole.
 
Kesê ku karê wî histêrknasîstêrnasî be, [[histêrknasstêrnas]] an [[astronom]] e. Astronom û [[astronotî|astronot]] ji hev cuda ne. Astronot lêkolînan li ser histêrkanstêran dikin. Astronot li [[esman]]an digerrin.
 
== Peyva "histêrknasîstêrnasî" û "astronomî" ==
 
Peyva ''histêrknasîstêrnasî'' ji ''[[histêrkstêr]]'' û ''-nasî'' têt. [[Paşgir]]a ''-nasî'' di kurdî de têt wateya [[zanist]]ê yan pirsporiyê
 
Peyva "astronomî" ji peyvên [[yewnanî]] ''ástron'' ([[histêrkstêr]]) û ''nómos'' ([[Dad]]) pêk hatiye.
 
== Dîroka histêrknasiyêstêrnasiyê ==
 
HistêrknasênStêrnasên berê [[bazirganî|bazirgan]] û [[deryagerrî|deryagerr]] bûn ku hewceyî rêberiya [[histêrkstêr]]an daku rêya xwe winda nekin. Herwiha [[cotkarî|cotkaran]] jî xêra histêrkanstêran dizanî ka kengî [[zevî|zeviyên]] xwe [[çandin|biçînin]], kengî dê [[lehî]] rabin û kengî dema [[dirûn]]ê [[xerman]]ê ye.
 
Herwiha [[şaristanî|şaristaniyên]] berê ji ber sedemên [[ol|olî]] çavdêriya histêrkanstêran û [[esman]]an bi giştî dikir.
 
Hin çavdêrên histêrkanstêran jî bawer dikir ku bi livên histêrkanstêran mirov dikare pêşerojê anku demên bên pêşbînî bike. Ji wan kesan re [[astrolojî|astrolog]] têt gotin. Tevî ku karê wan wek [[zanist]]ê nayêt pejirandin jî, çavdêriyên wan pirr alîkariya histêrknasanstêrnasan kiriye ku agadar bikin ka pergala [[gerdûn]]ê çawan e.
 
== Karê histêrknasanstêrnasan ==
 
HistêrknasîStêrnasî zanistek pirr kevnare û giring e. Lê dîsan jî hema her kes dikare di jiyana xwe ya rojane de jî bi [[amûr]]ên erzan, yan jî bê ti hacet û amûran hinek histêrknasiyêstêrnasiyê bike.
 
HistêrknasênStêrnasên amator di rastiyê de rolek pirr giring di pêşketina histêrknasiyêstêrnasiyê de lîstiye. Bi taybetî ew gelek car yekem kes bûne ku hay ji [[asteroîd]]an yan [[komet]]an bûne. Carine jî ew bûne govan û şahidên peydabûn yan mirina histêrkanstêran.
[[Dûrbûn]] baştirîn amûr e bo kesên dest bi histêrknasiyêstêrnasiyê dikin.
 
 
 
== Cûnên histêrknasiyêstêrnasiyê ==
 
Di van sedsalên dawîn de histêrknasîstêrnasî berfire bûye û gelek çeq jê diçin.
 
[[HistêrknasênStêrnasên heyvê]] vekolînan li ser [[heyv]]ê dikin. [[HistêrknasênStêrnasên gerokhistêrkangerokstêran]] bala xwe dibin [[Pergala Rojê]]. Hin histêrknasstêrnas dibin pisporên hin histêrkênstêrên taybet. Hin jî xwe mijûlî [[galaksî|galaksiyên]] dûr dikin.
 
Hin histêrknasstêrnas jî hene ku qet ne hewceyî nerîna li [[esman]] û [[histêrkstêr]]an in. Ev ''histêrknasênstêrnasên teorîk'' [[zagon]]ên [[fîzîk]]î û [[matematîk]]î bi kar diînin û bi [[kompûter]]ên xwe modelên [[gerdûn]]ê diafirînin û paşî wan modelan li gel çavdêriyan berhev dikin. Armanca wan ew e ku tê bigihin ka gerdûn çawan peyda bûye û ka belkî dê çi biqewime.
 
 
Rêz 42:
* [[Galaksî]]
* [[Gerdûn]]
* [[GerrehistêrkGerrestêr]]
** [[Berham]]
** [[Gelawêj]]
Rêz 52:
* [[Pergala Rojê]]
* [[Roj]]
* [[HistêrkStêr]]
 
== Herwisa binêre ==