Wîkîpediya

Tirk: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Alsace38 (gotûbêj | beşdarî)
552 guhartin
Kurteya guhartinê tine
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
74.916 guhartin
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
{{Bêçavkanî}}
{{Infobox gel
| nav = Tirk, rom
| wêne = TurkishPeople.jpg
| ravek =
Line 57 ⟶ 58:
| çavk16 =
 
| herêm17 =  {{al2|HolandHolenda}}
| gelhe17 = 400.000
| sal17 =
Line 89 ⟶ 90:
| hêlîpan =
| hêlîlar =
}}'''Tirk''' an carina '''rom''' (bi [[tirkî]]: Türk) navê kesên tirkîaxiv ên ku bi taybetî xelkê komara Tirkî (Tirkiye) ne. Tirk ji eslê xwe ji [[Asyaya Navîn]] in û zimanê wan bi xelkên tirk ên din wekî azarî, turkmen, tatar, ûzbek, uygur û hwd ve girêdayî ye.
}}'''Tirk''' an carna '''Rom'''<ref>http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/6318NS7EAD.pdf (li gorî pirtûka rêzimana kurdî, ji Rojer Lescot û Kamuran Bedirxan, rûpela 348êm , peyva "Rom an Rûm" gelek kevn, ji ber kû em vê peyv li helbesta Exmedê Xanî ditin. "Kurmancî ye bûye şibhi bircan Ev Rûm û Ecem bi wan hisar in", dema helbest 1690/1700)</ref> (bi [[tirkî]]: Türk) navê qewmekê li [[Asya|Asyayê]] ye.
 
Kurd wan bi navê ''"Rom,rom Romaû roma reş"'' binavdikinbinav dikin. Tê gotin ku ev ji bêjeya ''Roma'' tê û ji ber ku li rojavayê Kurdankurdan bi hezaran salan Romayîromayî û dûvikên Romayiyanromayiyan jiyane, Kurdankurdên kêku li rojava bijiya jê rêgotinerê Romgotine ''rom''. Herwiha heya 100 sal berê jî peyva Tirk''tirk'' nedihate bikaranîn û ev jî bûye sedem ku Kurdkurd bêjin ''rom''<ref>http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/6318NS7EAD.pdf (li gorî pirtûka rêzimana kurdî, ji Rojer Lescot û Kamuran Bedirxan, rûpela 348, peyva "Rom an Rûm" gelek kevn, ji ber ku ev peyv li helbesta Ehmedê Xanî tê dîtin. "Kurmancî ye bûye şibhi bircan Ev Rûm û Ecem bi wan hisar in", dema helbest 1690/1700)</ref>. Rêxistinên polîtîk ên Kurdankurdan ji ber ku di bin fîlozofiya ''"biratiya Tirktirk û Kurdkurd"'' têdikoşiyan xwastin binavkirina Romrom ji holê rabe û di hemî xebatên xwe de hewla wê dan. Lê dîsa jî ji xeynî nivşên nû li [[Kurdistan]]ê kes peyva ''"Tirktirk"'' bikarnaynebikar nayne{{Çavk}}.
 
== Dîroka bêjeya "Tirk,''tirk Türk"(türk)'' ==
Bingeha koçerên Asyayê yên ku hatin li [[Anatoliya]] û [[Mezopotamya]]yê bicihbûn, digihê dîroka [[Mongolmongol]] û [[Çînçîn]]iyan. Bi wan re him ji aliyê etnîk, him jî ji aliyê ziman ve lêzim (têkildar) in. Li [[TirkiyêTirkiye]]yê bi Romî (Tirkî)romî wekî "Türk, Türkler" tê binavkirin ku ev jî ji destpêka sedsala 20emîn20em e. Berê binavkirin bi vî rengî kêm dihat bikaranîn an zanîn. Di dema ÎmparatoriyaÎmperatoriya Osmaniyan de bêjeya "Tirktirk" wekî heqaretkirin jî dihate bikaranîn. Kesên bi eslê xwe Tirktirk bûn hinde dişibiyan Mongolanmongolan û ji wan re ''"Etraqî bî îdraq"'' (ango qewmê bê fêhmkirinfehmkirin) digotin. ▼
 
Bi têkçûna Osmaniyan di dema [[şerê cîhanî yê yekemînyekem]] de, tevgerên neteweperestî xwe dida pêş û her gel û ber li çareya serê xwe digeriyan. Di wê demê de tevgera Romiyanromiyan (''bi [[Romîromî]]: ''Türkçülük'') jî xwe birêxistin kir û di her warê jiyanê de ji dêvla bêjeyên wekî ''[[Osmanîosmanî]], Misilmanmisilman, ''[[Yörükyörük]]'', ''Asya göçeri'', ''Tahtacı hwd'' û hwd bêjeya "Tirktirk" hate serdestkirin. Tê gotin ku kesên bi eslê xwe Tirktirk in li Tirkiyê li dora 10 Milyonîmilyonî ne û yên din ne Tirktirk in lê hatine Tûrkîzekirintirkandin. Tirkên xas ji aliyê fîzîkî ve dişibin Mongolmongol û [[Tatartatar]]an. Bo mînak çavên wan hinde vekişkişîne. Porên wan reş û rengê wan hinde tarî ne{{Çavk}}.▼
Satore 2: [[Namık Kemal]] - [[Cahide Sonku]] - [[Mustafa Kemal Atatürk]] - [[Sabiha Gökçen]] - [[Besim Ömer Akalın]] - [[Nigâr Hanım]] - [[Tevfik Fikret]]
▲Bingeha koçerên Asyayê yên ku hatin li [[Anatoliya]] û [[Mezopotamya]]yê bicihbûn, digihê dîroka [[Mongol]] û [[Çîn]]iyan. Bi wan re him ji aliyê etnîk, him jî ji aliyê ziman ve lêzim (têkildar) in. Li [[Tirkiyê]] bi Romî (Tirkî) wekî "Türk, Türkler" tê binavkirin ku ev jî ji destpêka sedsala 20emîn e. Berê binavkirin bi vî rengî kêm dihat bikaranîn an zanîn. Di dema Împaratoriya Osmaniyan de bêjeya "Tirk" wekî heqaretkirin jî dihate bikaranîn. Kesên bi eslê xwe Tirk bûn hinde dişibiyan Mongolan û ji wan re ''"Etraqî bî îdraq"'' (ango qewmê bê fêhmkirin) digotin.
 
Bi damezrandina [[Komara TirkiyêTirkiyeyê]] ve hebûna hemî gelan hate înkarkirin û herkes kirin Tirk''tirk''. Li çêkirina neteweyek bi navê Tirktirk geriyan, zimanek bi navê Tirkîtirkî, dîrokek bi navê dîroka Tirkantirkan geriyan û biserketin jî. Ji gelên [[Balkan]] û [[QefqasîQefqazî|qefqaziyan]]yan bigire heya Kurdkurd û [[Ermenîermenî]] û [[Erebereb]]an mirovantirkbûna Tirkbûnmirovan pejirandin û neteweya Tirktirk wiha jidayîk bû{{Çavk}}.▼
▲Bi têkçûna Osmaniyan di dema şerê cîhanî yê yekemîn de, tevgerên neteweperestî xwe dida pêş û her gel û ber li çareya serê xwe digeriyan. Di wê demê de tevgera Romiyan (''bi [[Romî]]: Türkçülük'') jî xwe birêxistin kir û di her warê jiyanê de ji dêvla bêjeyên wekî ''[[Osmanî]], Misilman, [[Yörük]], Asya göçeri, Tahtacı hwd'' bêjeya "Tirk" hate serdestkirin. Tê gotin ku kesên bi eslê xwe Tirk in li Tirkiyê li dora 10 Milyonî ne û yên din ne Tirk in lê hatine Tûrkîzekirin. Tirkên xas ji aliyê fîzîkî ve dişibin Mongol û [[Tatar]]an. Bo mînak çavên wan hinde vekişkişîne. Porên wan reş û rengê wan hinde tarî ne.
 
▲Bi damezrandina [[Komara Tirkiyê]] ve hebûna hemî gelan hate înkarkirin û herkes kirin Tirk. Li çêkirina neteweyek bi navê Tirk geriyan, zimanek bi navê Tirkî, dîrokek bi navê dîroka Tirkan geriyan û biserketin jî. Ji gelên [[Balkan]] û [[Qefqasî]]yan bigire heya Kurd û [[Ermenî]] û [[Ereb]]an mirovan Tirkbûn pejirandin û neteweya Tirk wiha jidayîk bû.
 
== Ol ==
Pirraniya Romiyantirkan [[Îslammisliman]] in û ji aliyê mezhebê ve [[Sunîsunî]] ve ne. Herwekî [[Elewîelewî]] jî heninhene. Ji ber ki heya van nêzîkandi hejmartinan de statîstîkên etnîsîte û baweriyan bi dizî dihate girtin, hejmarê jî sedî sed kes nizane.▼
 
== Belavbûna Romiyanromî û tirkan ==▼
▲Pirraniya Romiyan [[Îslam]] in û ji aliyê mezhebê ve [[Sunî]] ne. Herwekî [[Elewî]] jî henin. Ji ber ki heya van nêzîkandi hejmartinan de statîstîkên etnîsîte û baweriyan bi dizî dihate girtin, hejmarê jî sedî sed kes nizane.
 
Gorî gelekan hejmara Romiyan (Tirkan)romiyan li Tirkiyê li dora 10 Milyonmilyon e{{Çavk}}. Bi tevî berên din ên Asyayîasyayî, Qefqasîqefqazî, Balkanbalkanî û yên din, bi kurtî ji xeynî Kurdankurdan hejmara wan digihê 55 Milyonîmilyonî{{Çavk}}. Li Tirkiyê herwekî gelek jî Erebereb dijîn. Dîsa li [[Ewropa]], [[DYA]], [[AwûstûralyaAwistralya]], [[QubrisQibris]] û hwd jî li dora 3-4 Milyonmilyon kesên xwe bi navê "Tirktirk" binavdikinbinavkirî dijîn.▼
▲== Belavbûna Romiyan ==
 
==Çavkanî==
▲Gorî gelekan hejmara Romiyan (Tirkan) li Tirkiyê li dora 10 Milyon e. Bi tevî berên din ên Asyayî, Qefqasî, Balkan û yên din, bi kurtî ji xeynî Kurdan hejmara wan digihê 55 Milyonî. Li Tirkiyê herwekî gelek jî Ereb dijîn. Dîsa li [[Ewropa]], [[DYA]], [[Awûstûralya]], [[Qubris]] hwd jî li dora 3-4 Milyon kesên xwe bi navê "Tirk" binavdikin dijîn.
{{Çavkanî}}
 
[[Kategorî:Gel]]
Ji "https://ku.wikipedia.org/wiki/Tirk" hatiye standin.