Arvo Pärt: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Arvo Pärt''' (*11.09.1935 Paide, Êstlanda) darêjereke êstonî ye, îroroj yek ji giringtirîn navan e di warê muzîka nûjen de.

 

Bi 14 saliya xwe Pärt berhemê xwe yê yekê danî. 1954 dest bi xwendina muzîkê kir û li êzgeyê weke endezyarê deng jî xebitî. Ji 1958-63 Pärt li cem Veljo Tormis û Heino Eller komposîsyon li bajarê Tallinnê xwend. Di berhemê xwe yên pêşîn de bandora Bartók, Prokofyêv, Şostakovîç lê dibe, herweha carcaran berhemine li gor dodêkafoniya Schönberg û muzîka suryalî dinîvisîne.

 

Muzîka Arvo Pärt li xweşiya komûnîst û fikrê wan, çawa ji muzîkvanên nûjen ên sedsala 20 dixwestin ku divabe muzîk bi forma xwe weha û weha be, nedihat. Muzîka Arvo Pärt çawa dinîvisand muzîkeke xwedî hinaveke rûhanî bû. Berhema wî ya bi navê ''Nekrolog'' pêşîntirîn berhemeke ku li êstonyayê tevî bi teknîka dodêkafoniyê hatiye nivîsandin, di sala 1960 bi renegeke fermî ji hêla hikûmetê ve hat binpêkirin. Di 1962 li peymangeheke bi navê ''Collage Technik'' ku girêdayî konsêrvatwara moskoyê ye, xwend û li wir (baş di berhema wî ya bi navê ''Credo'' de jî dixuye) çawa bi muzîka darêjerine din ve mijûl dibe û berhemê hinekine ji wan (berî herkesî Johann Sebastian Bach) bandoreke baş lê dike û dihêle ku bi nivîsandina wî ji vî rengî re kûrtir biçe. ''Collage Technik'' nerîna xwe di vê yekê de dide û bi hevokeke mîna tu bêjî {hêvî tuneye . . .} an jî {rê girtiye} vê diyardeya ku dibînin, dinirxîne, Arvo Pärt jî dikeve hesteke tu bibêjî "ti sûd ji nivîsandina muzîkê nayê, heger yek ji wê pirtir biaxive".

 

1970 Pärt tevlî dêra ortodoksa rûsî dibe û jibo nivîsandina muzîkê di wan salan de jî (1968-76) xwe pir bi rengê muzîka notradamê, şêweyê nîvisandina polîfoniyê, terzê grêgoryaniyê di dengbêjiyê de, ve mijûl dike. Di 1976 gava berhema xwe ya bi navê ''Ji bo Alîna'' ya ku ji piyano re nivîsandibû pêşkêş kir, di wir de stîla xwe eşkere kir û vî rengê muzîka xwe weke Tintinnabuli (ji latînî hatiye, yenî zengil) bi nav kir, ya ku Arvo Pärt bi xwe jî bi vê yekê tê nas kirin.

 

Di 1980 ji ber zextên komûnîstan tevî malbata xwe koçberî Berlînê-Lankwitz dibe, pişt re piştî ku komûnistî li Êstlanda dirûxe, carcaran dire welatê xwe jî.

 

Pärt gelek xelatan wergirtiye. 2005 xelata dêrên ewrupî, 2007 doktora (rûmetî) ji hêla zanîngeha Albert-Ludwigs bajarê Freiburgê/ fakulteya xwendinên têylogî/ beşê katolîsmê, berendametiya di ''American Academy of Arts and Letters'' û ''Classical Brit Award'''' de, jiboy fêstîvala ''Torino Settembre Musica'' jê hat xwestin berhemekê binîvisîne û li ser karê xwe ya bi navê ''La Sindone'' (paçikê gorê) 2006 ji hêla fêstîvalê bixwe xelata bi navê ''XX Giochi olimpici invernali'' wergirt. 2008 xelata Léonie-Sonning ya nuzîkê-Dênmak.

 

Lidarxistinên ku li ser rûmeta Arvo Pärî bi pêşkêşkirina berhemên wî 2006/2007, di 1.10.2006 wan lidarxistinan tev diyarî giyanê rojnamevana jin Anna Politkowskaja, ya ku naskiriye bi wê yeka ku ji ber ku siyaseta serokê rûsiyayê Vladîmêr Pûtîn rexnekir, hat kuştin, kir.