Alkan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Kurteya guhartinê tine
Şêr (gotûbêj | beşdarî)
Syklo-->Sîklo
Rêz 1:
[[FileWêne:Metan Yapi modeli.svg|thumb|200px| right|Metan]]
'''Alkan''' di [[kîmyaya organîk]] da bestinên [[Karbon|karbonê]] ne ko tenê ji du [[hîman]] anko [[element|elementên]] Karbon û Hîdrojenê pêkhatine (anko [[hîdrokarbon]] in), bi awayekî ko her Karbonek bi [[besteka ket (kîmya)|bestekeka ket]] ve bi hîdrojenkê ra hatiye bestin (anko bestinên [[têrkirin (kîmya)|têrkirî]] ne) bê ko çi bazin an xirik (sîkil) têda hebin. Navê dî yê alkanan [[parafîn]] e. Alkan bestinên kîmyayî yên ji teherê [[rêzika hevsan (kîmya)|rêzikên hevsan]] in, anko her endamek ji vê rêzikê bi [[bariste]] an masseka [[baristeya atomî|atomî]] ya rêjeyî anko nisbî ya neguhêr ya 14ê ji endamên dî cida ye.
 
Rêz 12:
Alkan bestinên gelek karvdêr anko rîektîv nînin û ji aliyê [[jînewerzanist|jînewerzanistî]] ve gelek kêmçeleng anko kêmektîv in.
 
Du tonên alkanan hene: Tonê yekemîn ya ''n-alkan'' ya ''îso-alkan'' (carna jî şonê îso-alkan ''neo-alkan'' jî) ye. Direfşê wan her caran C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub> e. Tonekî din jî heye, ew alkanan gilokî ne. Navî wan [[sykloalkansîkloalkan]] nin.
 
==Alkane çiqillandin==
Rêz 36:
| 111,4&nbsp;K
| 0,667&nbsp;kg/m³
| [[FileWêne:Methane-3D-balls.png|none|80px|Kugel-Stab-Modell von Methan]]
|- align="center"
| 2
Rêz 45:
| 185&nbsp;K
| 1,212&nbsp;kg/m³
| [[FileWêne:Ethane-3D-balls.png|none|80px|Kugel-Stab-Modell von Ethan]]
|- align="center"
| 3
Rêz 54:
| 231&nbsp;K
| 1,83&nbsp;kg/m³
| [[FileWêne:Propane-3D-balls-B.png|none|80px|Kugel-Stab-Modell von Ethan]]
|- align="center"
| 4
Rêz 63:
| 272,5&nbsp;K
| 2,703&nbsp;kg/m³
| [[FileWêne:Butane-3D-balls.png|none|90px|Kugel-Stab-Modell von Butan]]
|- align="center"
| 5
Rêz 72:
| 309&nbsp;K
| 0,626&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Pentane-3D-balls.png|none|90px|Kugel-Stab-Modell von Pentan]]
|- align="center"
| 6
Rêz 81:
| 342&nbsp;K
| 0,659&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Hexane-3D-balls.png|none|90px|Kugel-Stab-Modell von Hexan]]
|- align="center"
| 7
Rêz 90:
| 371&nbsp;K
| 0,684&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Heptane-3D-balls.png|none|100px|Kugel-Stab-Modell von Heptan]]
|- align="center"
| 8
Rêz 99:
| 399&nbsp;K
| 0,703&nbsp;g/cm³
|[[FileWêne:Octane-3D-balls.png|none|120px|Kugel-Stab-Modell von Octan]]
|- align="center"
| 9
Rêz 108:
| 424&nbsp;K
| 0,718&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Nonane-3D-balls.png|none|130px|Kugel-Stab-Modell von Nonan]]
|- align="center"
| 10
Rêz 117:
| 447&nbsp;K
| 0,73&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Decane-3D-balls.png|none|140px|Kugel-Stab-Modell von Decan]]
|- align="center"
| 11
Rêz 126:
| 469 K
| 0,74&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Undecane-3D-balls.png|none|150px|Kugel-Stab-Modell von Undecan]]
|- align="center"
| 12
Rêz 135:
| 489 K
| 0,75&nbsp;g/cm³
| [[FileWêne:Dodecane-3D-balls.png|none|160px|Kugel-Stab-Modell von Dodecan]]
|}
 
Rêz 150:
|-
| '''''Propan''''' ||
[[FileWêne:N-Propan.svg|100px|frameless|center]]
|style="text-align:center"|Tîne||style="text-align:center"|Tîne
|-
| '''''Bûtan''''' ||
[[FileWêne:N-bütan.svg|150px|frameless|center]]
||
[[FileWêne:Izobütan.svg|100px|frameless|center]]
|style="text-align:center"| Tîne
|-
| '''''Pentan''''' ||
[[FileWêne:N-Pentan.svg|200px|frameless|center]]
||
[[FileWêne:Izopentan.svg|150px|frameless|center]]
||
[[FileWêne:Neopentan.svg|115px|frameless|center]]
|}
 
== SykloalkanSîkloalkan ==
 
Şeklê sykloalkanansîkloalkanan gilokî ne. Direfşê her sykloalkanekîsîkloalkanekî C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub> e. Ji ber ko sykloalkansîkloalkan gilokî ne [[Xala helînê|xalên helînên]] û [[Xala kelînê|xalên kelînên]] wan ji xalên alkanên tevayî mezintirin.
<br style="clear:both" />
 
{| class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto;"
|-
| colspan="6" style="text-align:center;background-color:#A3ACBF" |'''SyklobûtanSîklobûtan û SykloheksanSîkloheksan'''
 
|-
|
[[Wêne:Siklobüten für Kurdi-Seite001.svg|100px|frameless|center|SyklobütenSîklobüten]]
||
[[Wêne:Siklobüten 2 für Kurdi-Seite001.svg|100px|frameless|center|SyklobütenSîklobüten]]
||
[[Wêne:SyklobütanSîklobütan.png|100px|frameless|center|syklobütensîklobüten]]
||
[[Wêne:SikloHeksan für Kurdi-Seite001.svg|100px|frameless|center|SykloheksanSîkloheksan]]
||
[[Wêne:SikloHeksan 2 für Kurdi-Seite001.svg|100px|frameless|center|SykloheksanSîkloheksan]]
||
[[Wêne:SykloheksanSîkloheksan 3d.png|100px|frameless|center|SykloheksanSîkloheksan]]
|-
|colspan="3" style="text-align:center"| [[SyklobûtanSîklobûtan]] bê sê Şeklê
|colspan="3" style="text-align:center"|[[SykloheksanSîkloheksan]] bê sê Şeklê
|}
 
Rêz 238:
|rowspan="2"|<span style="color:red;">'''1'''</span>
|
[[FileWêne:Hexan 1.svg|300px|fremeless|left|]]
||[[FileWêne:Heptan.1.svg|300px|frameless|right|]]
|-
|<span style="color:red;">'''1a)'''</span> ||<span style="color:red;">'''1b)'''</span>
|-
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''2'''</span>
| [[FileWêne:Hexan 2.svg|300px|fremeless|left| ]]
|| [[FileWêne:Heptan.svg|300px|frameless|right|]]
|-
|<span style="color:red;">'''2a)'''</span> Ê <span style="color:blue;">''' şîn'''</span> hatîne nîşankirin Sübtitüent'în ||<span style="color:red;">'''2b)'''</span> Ê <span style="color:blue;">'''şîn'''</span> hatîne nîşankirin Sübtitüent'în
Rêz 251:
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''3'''</span>
 
| [[FileWêne:Hexan 2.svg|300px|fremeless|left|2-Metilhexan]]
|| [[FileWêne:Heptan.svg|300px|frameless|right|3-Mêtilheptan]]
|-
|<span style="color:red;">'''3a)'''</span> 2-<span style="color:blue;">'''Mêtil'''</span>hexan ||<span style="color:red;">'''3b)'''</span> 3-<span style="color:blue;">'''Mêtil'''</span>heptan
Rêz 258:
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''4'''</span>
 
| [[FileWêne:3-etil-4-metilheksan.svg|300px|fremeless|left| 3-Etil-4-mêtilhexan]]
|| [[FileWêne:4-Etil-3-metilheptan.svg|320px|frameless|right| 4-Etil-3-mêtilhexan]]
|-
|<span style="color:red;">'''4a)'''</span> 3-<span style="color:green;">'''Etil'''</span>-4-<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>hexan||<span style="color:red;">'''4b)'''</span> 4-<span style="color:green;">'''Etil'''</span>-3-<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heksan
Rêz 265:
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''5'''</span>
 
| [[FileWêne:3-etil-3-metilheksan.svg|300px|fremeless|left| 3-Etil-3-mêtilhexan]]
|| [[FileWêne:3-Etil-3-Metilheptan.svg|350px|frameless|right|3-Etil-3-mêtilheptan]]
|-
|<span style="color:red;">'''5a)'''</span> 3-<span style="color:green;">'''Etil'''</span>-3-<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heksan||<span style="color:red;">'''5b)'''</span> 3-<span style="color:green;">'''Etil'''</span>-3-<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heptan
Rêz 272:
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''6'''</span>
 
| [[FileWêne:2,2,4,4-Tetrametilheksan.svg|300px|fremeless|left| 2,2,4,4-Tetramêtilhexan]]
|| [[FileWêne:2,2,4-Trimetilheptan.svg|350px|frameless|right|2,2,4-Trimêtilheptan]]
|-
|<span style="color:red;">'''6a)'''</span> 2,2,4,4-Tetra<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heksan||<span style="color:red;">'''6b)'''</span> 2,2,4-Tri<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heptan
|-
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''7'''</span>
| [[FileWêne:2,4,5-Trimetil-3-propilheksan.svg|300px|fremeless|left|2,4,5-Trimêtil-3-propilhexan]]
|| [[FileWêne:2,3,4,6-Tetrametil-4-propilheptan.svg|330px|frameless|right|2,3,4,6-Tetramêtil-5-propilheptan]]
|-
|<span style="color:red;">'''7a)'''</span> 2,4,5-Tri<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>-3-<span style="color:brown;">'''propil'''</span>hexan||<span style="color:red;">'''7b)'''</span> 2,3,4,6-Tetra<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>-5-<span style="color:brown;">'''propil'''</span>heptan
Rêz 285:
|rowspan="2"| <span style="color:red;">'''8'''</span>
 
| [[FileWêne:2,3,5-Trimetilheksan.svg|330px|tfremeless|left| 2,3,5-Trimêtilhexan]]
|| [[FileWêne:2,3,6-Trimetilheptan.svg|330px|frameless|right|2,3,6-Trimêtilheptan]]
|-
|<span style="color:red;">'''8a)'''</span> 2,3,5-Tri<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heksan||<span style="color:red;">'''8b)'''</span> 2,3,6-Tri<span style="color:blue;">'''mêtil'''</span>heptan
Rêz 299:
|-
|
[[FileWêne:Lütow Netzelkow Erdöl.jpg|370px|frameless|center|çavkanîya Alkana mezin neft(Petrol)]]
||
[[FileWêne:Niederdruckbehälter und Gaskugel.jpg|350px|frameless|center|çavkanîya Alkana gas]]
||
[[FileWêne:Rotbuntes Rind.jpg|370px|frameless|center||Bakterîye zike çêleka gasa Mêtane çêtıken.]]
|-
| çavkanîya Alkana mezin neft(Petrol)||çavkanîya Alkana gas || Bakterîye zike çêleka gasa Mêtane çêtıken