Bilbil (balinde): Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Bilbil''' ''Luscinia megarhynchos'', [[balinde]]yeka ji malbata mêşgiran e ku bi taybetî xweşikbûna wîçina xwe ve bi nav û deng e. Bilbil cureyek ji balindeyên wîçanok e. Gelek cureyên bilbilan hene. Hinek ji wan di [[qefes]]an de tên xwedîkirin. Ji cî û warên germ hez dikin.

 

Dirêjaya gewdeyê bibilê 15-17 cm û giranî wek 18-23 gr e. [[Mê]] û [[nêr]]ên bilbilê wek hev du ne. Purta gewde wê qehweyî ye, ya piştê diguhure rengê qizil. Çavên bilbilan di nav çepera spîçolk de reş in. Wek şalûlê ji malbata mêşgiran e. Nêzîkî 10 salan dijî.

 

Bilbil dişibe gelek balindeyên nêzî xwe. Pir dişibe boqije (turdus, ardiç) yê. Bi deng û per baskên xwe cudahiya bilbilê tê ferq kirin. Di baskên bilbilê de 7 perik hene, perikê despêkê dirêjtir e. (Hejmara perikên boqijeyê 8 in ).

 

Bilbil xwerê xwe bi piranî li ser axê digere. Xwe bi [[mêş]], bihok û kurmikan têr dikin. Di mehên [[payîz]]ê de mêveyên beyanî yên biçûk û hêşinayan jî dixwin. Fenanî gelek cureyên wîçanok bilbil jî [[kurm]] û boxikên ku zirarê didine bax û [[riwek]]an dixwin û bi awayî gelek fêdeyên wan ji bo werarbûna bax û riwekan hene.

Di xwezayê de neyarê bilbilê yê herî mezin [[kund]] (strix aluco) e.<ref>Rothenberg, 2005</ref>

 

Bilbil, bi wîçin û denge xwe yî xweşik nasnav in li seranser cîhanê. Wîçin û xwendina bilbila nêr zayend xweşiktir û pircureyî ye. Behredarî, wiçandin û xwendina bilbila nêr tim ji bo hilperandina cinsî li ser a mê ye. Ên nêr, bi salan, her diçe wiçandina wan xweşiktir û bi pircuretir dibe. Ji bo wê yekê şansê cezb kirin û balkişandina ser xwe yê bilbilên qert zêdetir in. Bilbileke qert ji 260’î zêdetir dengên wîçandinê derdixe.

 

Kurka bilbilê, di meha [[rezber]] de wek 16 [[roj]] e. Bilbil di roja 21’an de dest bi pûrt girtinê dike. Her ku gir dibe renge [[çav]] û çepere wê xuyatir dibe.

Meha gulanê ji bo bilbilan, dema hilperandina cinsî, dema reqabeteke bêeman e. Ji bo bilbila mê, mêjera hilbijartinê, xweşikbûna wîçinî û xwendina bilbilên nêr in. Di xwezayê de ji %50 yên bilbilên nêr, firsenda hilperandina cinsî nabînin. Digel vê reqabeta bêeman û dijwar, bilbila nêr di serdemekê de, bes bi yek bilbila mê ve bihev re dibe û pê re dimîn e. Pêştî bihevşabûnê bilbila nêr denge wîtandina xwe diguhire û bervî gurkê dibire. Hêlûnê bilbila mê bi qirş û qala çêdike. Dema kurkê wek 12-16 rojî ye. Bilbila mê di demekê de wek 4-6 [[hêk]]an dike û ji wan 1-2 cûcik digêjine fire.

Bilbilek wek 1-5 [[sal]]an dijî, yên ku 8-10 salan dijîn jî hene lê hejmar kêm in.

 

Di [[Edebiyat|edebiyata]] klasîk de bilbil sembola xweşikî, kubarî, ciwanî û bengîtiyê ye.

 

{{çavkanî|1}}

# David Alderton, Evcil Kuş Bakımı, İnkılap Kitapevi(Wergêr:Mehmet Ozer)

# BirdLife International (2004)

 

[[Kategorî:Çûk]]

[[Kategorî:Faunaya Kurdistanê]]

 

[[ar:عندليب]]