Herêma Kurdistanê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Li Başûr bi tenê riyeke hesin heye. Ew ji bajarê [[Hewlêr]] ber bi [[Kerkûk]], [[Tûzxûrmatû]], [[Celewla]], [[Bakûbayê]] ve diçe [[Bexdayê]]. Di van salên dawî de [[dewleta Iraqê]] vê riya hesîn xirab kir.

Bi wateyê coxrafî Başûrê Kurdistanê perçeya Kurdistanê başûrê Torosan e.

Başûrê kurdistanê dîroka wê ya giştî ku mirov wê bêne ser ziman, mirov karê herê hate deme Mediya û ji wê jî bi buhurê. Başûrên wê hemû jî, hîmê wan di demên berî zayinê de hatina avêtin. Pêşketina wan, hate roja me berdewam kiriya. Di deme Mediya de kurdistan bûya yekqat û bi wê yekîtiya xwe re hêrmên dora xwe jî kirina bin destê xwe de. Di deme Mediya de, Kurdan berê desthilatdariya xwe dana bi herêmên anatolîa de jî. Seferên ku kirina minaqa vê na. Şerê di nabqabîna Keyê Lidya Alyêt û keyê medî Qiyaqser de, minaqa vê yekê ya. PIştre kurê Qiyaqser Astîyag bi keça keyê Atîyag re Aryanîs re dizewicê. Ev cawac, weke peymaneka aşîtiyê ya di naqabîna wan de ya.

 

Şêx Mehmûdê Berzencî, têkçûna wê ya li Başûrê Kurdistanê û têkçûna [[Şêx Seîdê Pîran]]ê li [[Bakûrê Kurdistanê]] têkçûna wan, baxtê kurdistanê kifş dike. têkçûna herdûyan, wê têkçûna Kurdistanê ye demê wê biafirêne. Piştî bûna yekitiya svoyet, wê wê bandûra wê li kurdistanê jî bibe. Piştre bi demekê re, sovyet dikeve herêma rojhilatê kurdistanê e û li wir komara mihabadê li wir tê avakirin. Ev rewş, wê bê destpêka avabûna rêveberiya başûrê kurdistanê ya ku wê were hate roja me. Wê weke ku êdî ew xewne şêx Mahmûdê berzencî were li cih.Wî xwestibû ku rêveberîyaka Kurdistanî li wir ava bike. Hate Melîk Faysal ser rêveberiyê, wê hem di deme wî de û hem jî di demên piştî deme wî de wê li kurdistanê rewşaka pirr nexweş diafirêne. Yek bi yek, êdî divêt ku mirov li gor deme her rêveberêyê, nêzîkatiya wê ya li kurdistanê divêt ku mirov hildê dest. Hatye deme Kasim, wê rewş, hertimî dem bi dem li Kurdistanê buguharê.

 

Îraq, ne di deme Melîk Faysal de û ne jî di demên pişt wî re de gihişt aramiya xwe. Melîk Faysal, Sûnîyek bû. Li Îraqê ku sînorê wê hatibûbûna kifşkirin de Sîî jî hebû. Hate ku sal tê salên 1928an de, wê şîî jî li parlamane ku hate wê demê hatiya û ji 88 kesan pêk tê û 26 ji wan şîî bûn. Bi vê re, mirov karê bêje ku şîî jî di wê demê de xwediyê hêzeka xwe bûn. Lê kurd, li her qadê ji rêveberiyê hatina dûrkirin. Li herêmên wan jî ji rêveberiyê hatina dûrkiirn. Di wê parlamene Îraqê de ti nîmînêrê kurd nebûn. Piştî Melîk Feysal re yê ku navê Hikmet Suleyman derdikeve derkete pêş. Lê ew zêde namêne. Piştre ku dem tê sale 1936an, hewldanaka derbeyê li Îraqê pêk were. Yê ku wê hewldanê dike jî, ku bi aslê [[Kurd]] bû û navê wî [[Bekîr Sidqî]] bû, bidest darbe kir û bi ser jî ket. Bakîr Sidqî, hingî artiş, li pişta wî bû. Ew hêz û serokatiya Artîşa Îraqê di destê wî de bû. Lê piştî derbeyê wê bi carekê re ew hêz û komên di nav artişê de jî wê yek bi yek piştgiriya jê bikişênin. Di Bakîr Sidqî, hizir dikir ku li Îraqê, sê herêmên bi serê xwe biafirêne û arab jî, û şîî jî û kurd jî bigihina mafê xwe yê desthilatdariyê. Bakîr sidqî piştgiriya kurdan hemûyan stand. Şîiyan jî piştgirî dayê de. Ku ne hemû konên araban jî bin, wê pirraniyên araban wê piştgîrya xwe bidinê de.

 

#Riya heshtem jî, ji Kerkûkê diçe Tûzxûrmatû, Xalîs û Bexdayê. Wîlayeta Silêmaniyê, ji Mawet, Sêrdaş, Qeladiz, Herbet, Senger, Pêncûyî, Helepce, Qeredax, Seyidsadiq, Çarte, Dokan, Derbendîxan, Pişder, Bekreçê û Xurmalê pêk tê.

 

 

{{Parçeyên Kurdistanê}}

 

[[Kategorî:Başûrê Kurdistanê| ]]