Îdeolojî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Îdeolojî''' (carina jî wek zimanê îngilîzî ''aydiyolocî'' tê bilêvkirin.Bi) [[Kurd]]î:yan [[Bîrdozîbîrdozî]]), coreyekêcoreyekî [[felsefe]]yekeya siyasî an civakî ye ko hîmanên kiryarkî (praktîkal) zêdetir an jî bi qasî hîmanên hizirî giring û berçav in.

Îdeolojî, bi rêzanî (sîyesî) û civakî hizrek were çêkirin û pê bi riya hukumetekê, rêxistinekê di nêzîkatiyê xuyên çîneke civakî de rê şanî dan bi polîtîkî, dadî, zanistî, felsefî, olî, moralî, hizrên ku hatina xamlkirin an ji xamilandin hebûna ye hemûkî ya. Di hizre îdeolojiyê de marksîzim cihekî mazin digirê. Di vê hizre de piştre weke [[Marks]], [[Lenîn]], [[Gramscî]], [[Lukacs]], [[Zanîngaha frankurtê]] û her weha hê gelekên din kar û xabatên wan bûna. Ev di [[demên Nûjen]] de bûna.

Bêja Îdeolojî, biqasî ku tê gotin di fransizî de ji bêja ´Idêologie´ hatiya afirandin. Deme ku mirov li ser bêjê bi xwe di hizirê, mirov dibêne ku bêje bi xwe ji îdea hatiya. ''Idea'', bi serê xwe, wate wê ´hizirê´. ´''-olojî´'' ji yanî zanista wê biwate dibe. Bêja îdeoloji cara pêşî di deme [[şoraşa Firansa]] de [[Antoine Destutt De Tracy]] di 1796 de bikar anî yaaniye. De Tracy di wate zanîna hizir de bikar anî. Li gor hizre De Tracy ti hizre bi serê xwe yên objêktîf[[objektîv]] nîn in. Wî bawer kir ku ev wê weke [[Bîolojîbiyolojî]] û [[Zooolojîzoolojî]] wê di xata xwe de hebûna pêşxê û berdewam kê. Li gor wî wî wê îdeolojî bê beşe zanistê ya herî girîng.

== HizreHizra Îdeolojiyêîdeolojiyê ==

Îdeolojî di hizrekê de wekhevî û fahmkirinêfehmkirinê dike armanca xwe. Wekhevî û ji hevdû xataka wê ya girînge. Li ser têkiliyê re jiyana ku hati hevparkirin were ser ziman bi hizir, bihizir dike. Lê îdeolojî, deme ku di nav xalkê de diçê haya bine wê û di nav civakê de herkesekî weke hevdû dixweze bike, hingî, xalatiya xwe têne ser hole. Ji ber ku di civakakê de pir kom û xalk heya ku hebin. Îdeolojî rengê wê kifşe. Çawa tê ser ziman wilo dixweze xwe bi pêş bixe. MinaqBo mînak, li [[Tirkiye]] "zimanakyek ziman, olakyek ol, civakayek civak, çandakyek çand" (bi tirkî ''tek dil, tek din, tek milet'') li ser civak tê ferzkirin. Ev xalatiyaka pêşketina Îdeolojiyêîdeolojiyê ya. Bi vê yekê cudeyên civakê an ji civakan têne tinekirin. Hîmê vê, li ser baweriyê û çanda komakê tê avakirin. Divir de Îdeolojiîdeoloji ji hizir û hebûna Civaknasîyêcivaknasiyê (sosyoloji) tê dûr e. Civaknasî, di nav mirov û civakê de têkiliyê lêkolîn dike. Îdeoloji di nav têkiliya mirov civakê de xatakê di vir de ava dike. Ev xat, awayê hizrê, çawa bê, li gor tê nirxandin û şîrovekirin.

Îdeolojî, awayê hizrê şanî mirov dide. Lê di vir de gelek îdeolojî bûn heya. Ew ji bi gelek hizire û ramanan diafirê û tê ser ziman. MinaqMînak, îdeolojiyên pêlitik. Di aliyê hizrê de xata wê heya. Xataya xwe ya ku heya serdest dike. Minaq, iroîro [[Îdeolojiyaîdeolojiya Kaptalistkaptalist]] serdest e. Li sovyetêSovyetê ji Îdeolojiyaîdeolojiya Sosyalizimsosyalizim hebû. Deme ku hizre wê tê ser ziman jiiji gelek aliyan ve tê ser ziman, Ji aliyê nirx û çandê ve û girenbuhabûnê ve ji têne ser ziman. Deme ku hizre bi awayê îdeoloji hata afirandin, ji gelek awayan ve şîrove û anîna wê ya ser ziman dibe. [[Xweza]], [[mirov]], [[hizir]], zanist û hwd. Di hundurê hizre Îdeolojiîîdeolojî de gelek nêzîkati hene. Lê du nêzkati hertimî mazin dereketina pêş. [[NêzîkatiNêzîkatiya Pozitîfpozîtîv]] û ya [[nêzîkatiya Nagatîfnegatîv]]. Nêzkatiya pozitifpozîtîv baş dîtina û ya nagatifnegatîv ji ne baş dîtina. Li gor wê [[hizre rastiyê]] tê kifşkirin. Şerên di nav îdeolojiyan ve weke yê di nav Kapitalizêkapîtalîzmê û marksîzmê de, dibe. KapitalizimKapîtalîzm ji û marksizimmarksîzm ji du îdeolojiyê jev cude ne, dijî hevdû ne.