Germahî (fizîk): Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Kurteya guhartinê tine
Rêz 1:
Di [[fîzîk|fîzîkê]] û [[termodînamîk|termodînamîkê]] da, '''têhngermî''' (temperature) yek ji [[saloxeta fîzîkî|saloxetên fîzîkî]] yên her [[pergala fîzîkî|pergalekê]] ye û bi zimanê xwero wekî sarî û germiyê dihêt hestkirin. Dema di navbera du tiştan da çi veguhastineka [[germatêhn (fîzîk)|germayê]] neqewimit, ramana wê ew e ko têhna herduan bi qasî hev e.
 
TêhnGermî navincîn anko mueddela [[wize]]ya ([[enerjî|enerjiya]]) [[livzanist|liva]] ya [[molekul|molekulên]] keristeyekî ye. Ev livîn ligoreyê keristeyî dihêt guhartin. Di [[req (fîzîk)|reqan]] da mumkin e tenê velerzîneka [[atom]]an bit. Lê di [[gaz (fîzîk)|gazeka]] mînakî da, livîn mumkin e hatin-û-çûneka azad ya molekulên wê gazê di simtên cidacida da bit: zivirîn an velerzin. [[pileya azadiyê (fîzîk)|Pileya azadî]] ya molekulan çend zûdetir bi wesa jî têhna keristeyî zûdetir e.
 
Têhn bi hestkirinê jî dihêt pîvan. Ew hest dikin ka tişt "gerim" an "sar" in. Lê ev hest ne gelek deqîq û bawerbar e. Dema em jibo çend deqîqeyekan destê xwe bikîn nav aveka gelek sar û qerisî da û paşî di gavê da destên xwe bikîn nav aveka sar da, em dê hest bikîn ko me destên xwe kirine nav aveka gerim da. Anko hestên me dikarin me bixapînin. Lewma amîr û alavên pîvana têhnê hene ko ji bandora germayê liser keristeyî mifayê dibînin. Gerimkirina keristeyî ne tenê têhna wî tiştî zûde dikit, ew hindek bandorên dî jî li saloxetên fîzîkî yên keristeyî dikit ko bi sanahî û bi hûrî dihên pêvan. Dema têhn bihêt guhartin, keriste [[çirveçûn (fîzîk|çirvdiçit]] an [[puşîn (fîzîk)|dipuşit]], şiyana keristeyî jibo gehandina [[kareva|karevayê]] kêmtir an zêdetir dibit, û heta dawiyê. Lewma amîr hene ko van guhartinan bi hûrî dipîvin û em wan wekî [[têhinpîv]] anko termometer bikardiînin.
 
Têhinpîvên[[Germpîv]]ên malan çirveçûn û puşîna [[şile (fîzîk)|şileyekê]] di nav lûleyeka şîşeyî da dipîvin. Dema têhin zêde bibit şileyê rengîn di nav lûleyê da dipuşit û qedereka zêdetir ji valahiya nav lûleyê tijje dikit û em hijmareka zêdetir dixwînin.
 
TêêhnpîvGermpîv bi gelek awayan hatine pilandin anko dercederecekirin. Niha li tevaya cîhanê (çend welatekên mîna [[WYA|Emrîkayê]] û [[Miyanmar|Miyanmarê]] nebin) pileyên [[Selsiyus]] dihên bikarînan. Lê li Emrîkayê pileyên [[Farinhayt]] li kar in. Pirraniya [[zanist|zanistvanên]] cîhanê, parek ji yên Emrîkayê jî, zêdetir pileyên [[Kelvin]] bikardiînin, ko di koka xwe da her pileyên Selsiyus in, lê sifira Kelvin 273.15 pileyan ji sifira Selsiyusî kêmtir e.