Îdeolojî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
EmausBot (gotûbêj | beşdarî)
B r2.6.4) (robot serzêde kirin: kk:Идеология
WîkîBot (gotûbêj | beşdarî)
B îy → iy
Rêz 4:
Ev peyv cara pêşîn li sala 1796'ê ji aliyê [[Antoine-Louis-Claude]], [[kont|kontê]] [[Destutt de Tracy]]ê hat bikaranîn, dema wî dixwest "Zanistê Bîrûbaweran" şirove bikit. Piraniya saloxetên ew jibo îdeolojiyan diyar dikit, hêşta jî derheqa piraniya îdeolojiyan da rast in. Ji wan saloxetan ev in: bîrdozeka pirûtêr ya civakê û siyasetê, bernameyeka siyasî û berhevkirin jibo xebateka seba bicihkirina wê programê, û berbînî an pêdvîtiya serkêşî an rêberiyeka siyasî û hizirî.
 
Îdeolojî, bi rêzanî(sîyesî) û civakî hizrek were çêkirin û pê bi riya hukumetekê, rêxistinekê di nêzîkatiyê xuyên çîneke civakî de rê şanî dan bi polîtîkî, dadî, zanistî, felsefî, olî, moralî, hizrên ku hatina xamlkirin an ji xamilandin hebûna ye hemûkî ya. Di hizre îdeolojîyêîdeolojiyê de marksîzim cihekî mazin digirê. Di vê hizre de piştre weke [[Marks]], [[Lenîn]], [[Gramscî]], [[Lukacs]], [[Zanîngaha frankurtê]] û her weha hê gelekên din kar û xabatên wan bûna. Ev di [[demên Nûjen]] de bûna.
 
== Hîmzanist ==
Bêja Îdeolojî, biqasî ku tê gotin di fransizî de ji bêja ´Idêologie´ hatiya afirandin. Deme ku mirov li ser bêjê bi xwe di hizirê, mirov dibêne ku bêje bi xwe ji îdea hatiya. Idea, bi serê xwe, wate wê ´hizirê´. ´olojî´ ji yanî zanista wê biwate dibe. Bêja îdeoloji cara pêşî di deme [[şoraşa Firansa]] de [[Antoine Destutt De Tracy]] di 1796 de bikar anî ya. De Tracy di wate zanîna hizir de bikar anî. Li gor hizre De Tracy ti hizre bi serê xwe yên objêktîf nîn in. Wî bawer kir ku ev wê weke [[Bîolojî]] û [[Zooolojî]] wê di xata xwe de hebûna pêşxê û berdewam kê. Li gor wî wî wê îdeolojî bê beşe zanistê ya herî girîng.
 
== Hizre ÎdeolojîyêÎdeolojiyê ==
Îdeolojî di hizrekê de wekhevî û fahmkirinê dike armanca xwe. Wekhevî û ji hevdû xataka wê ya girînge. Li ser têkilîyêtêkiliyê re jiyana ku hati hevparkirin were ser ziman bi hizir, bihizir dike. Lê îdeolojî, deme ku di nav xalkê de diçê haya bine wê û di nav civakê de herkesekî weke hevdû dixweze bike, hingî, xalatiya xwe têne ser hole. Ji ber ku di civakakê de pir kom û xalk heya ku hebin. Îdeolojî rengê wê kifşe. Çawa tê ser ziman wilo dixweze xwe bi pêş bixe. Minaq, li [[Tirkiye]] "zimanak, olak, civaka, çandak"(tek dil, tek din, tek milet) li ser civak tê ferzkirin. Ev xalatiyaka pêşketina Îdeolojiyê ya. Bi vê yekê cudeyên civakê an ji civakan têne tinekirin. Hîmê vê, li ser baweriyê û çanda komakê tê avakirin. Divir de Îdeoloji ji hizir û hebûna Civaknasîyê(sosyoloji) tê dûr e. Civaknasî, di nav mirov û civakê de têkiliyê lêkolîn dike. Îdeoloji di nav têkiliya mirov civakê de xatakê di vir de ava dike. Ev xat, awayê hizrê, çawa bê, li gor tê nirxandin û şîrovekirin.
 
Îdeolojî, awayê hizrê şanî mirov dide. Lê di vir de gelek îdeolojî bûn heya. Ew ji bi gelek hizire û ramanan diafirê û tê ser ziman. Minaq, îdeolojîyênîdeolojiyên pêlitik. Di aliyê hizrê de xata wê heya. Xataya xwe ya ku heya serdest dike. Minaq, iro [[Îdeolojiya Kaptalist]] serdest e. Li sovyetê ji Îdeolojiya Sosyalizim hebû. Deme ku hizre wê tê ser ziman jii gelek aliyan ve tê ser ziman, Ji aliyê nirx û çandê ve û girenbuhabûnê ve ji têne ser ziman. Deme ku hizre bi awayê îdeoloji hata afirandin, ji gelek awayan ve şîrove û anîna wê ya ser ziman dibe. [[Xweza]], [[mirov]], [[hizir]], zanist û hwd. Di hundurê hizre Îdeolojiî de gelek nêzîkati hene. Lê du nêzkati hertimî mazin dereketina pêş. [[Nêzîkati Pozitîf]] û ya [[nêzîkatiya Nagatîf]]. Nêzkatiya pozitif baş dîtina û ya nagatif ji ne baş dîtina. Li gor wê [[hizre rastiyê]] tê kifşkirin. Şerên di nav îdeolojiyan ve weke yê di nav Kapitalizê û marksîzmê de, dibe. Kapitalizim ji û marksizim ji du îdeolojiyê jev cude ne, dijî hevdû ne.
 
== Îdeolojiya Kapitalist ==
Rêz 26:
Çine serdest, ya ku xwediyê hemû tiştî bû. Yê xwediyê kar, gelek mirov li ber destê wî kar dikin, vê yekê dikir ku di destê wî de gelek li hew bigihê hevdû. Wan ji hizirkir ku divêt ku ewqas gelek ji yekî ne mêne. Di civakî de kî çi karî dike, ku mafê xwe yê beremberî kirina xwe hilde, wê di destê yekî de wilqasî li hevdû na gihê hevdû. Wan hizre vê yekê çêkirin. Di deme wan de sadsala 18 bû deme şerên di nav karkar û karsazan de. PIştre deme tekoşîna neweteyan pêşket, pêve.
 
Bi vê îdeolojiyê li ser têkiliya di nav meta, kirin û bikar anîn de sekinîn. Hizre vê yekê hata avakirin. Pirtûka marks ya herî bingeh ya "kapîtal" e.Li ser vê yekê di rawastê.Li bûjenîye rastaha. Îdeolojiya alman ya ku Hegel anî ser ziman, pir ser sekinî û şîrovekir û anî ser ziman. AborîyaAboriya Îngilistanê pir şîrove kir û anî ser ziman. Pêketin hizrî bi felsefe re ku şoraşa Firansa ji di nav de şîrove kir û anî ser ziman. Felsefe demê ya hemdem afirand û weke îdeolojiya marksizmê hata ser ziman.
 
== Zanist û îdeoloji ==