Begzade: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Begzade''' mîrêt qela Beresori û Kelêge, hakimêt Tergewer û Mergewer bûne. Ew li binemala mîrêt HekarîyêHekariyê û Şemzîna bûne. Ew heta dumahîka sedsalêt 19-ê serokêt ‘eşîrêt wan herêma bûne.

Civaknasê Kurda [[Martin van Bruinessen]] li bara Herkiya û Begzada wiha dinivîse: Li nav ’eşîrêt mezin weku Herkî rewşa hêzî, kêm û zor, sabit bû. Her tayife û binemalekê serokê xwe hebû lê belê serokê hemîyanhemiyan û yê here mezin li binemala Begzada bû. Begzada serokatîyaserokatiya xwe bi ĥikmê hêzek taybet , ku li baştirîn çekdarêt hem li ’eşîrê hem jî li derwey ’eşîrê pêk dihat, dikir. SerokatîyaSerokatiya wan çekdara jî deba li binemala Begzada biba û diba ew serokatî li wê binemalê jî maba, ku ew binamale li ’eşîra HerkîyaHerkiya nebû.

Bigotina [[Minorsky]], pêş hatina Begzada bo navça Deşta Mergewer û Tergewer, beşek li Mîrêt Hesenvahî li wêderê ĥikim dikirin û dijîn. Mexseda Mînorsky ‘eşîra BiradostîyaBiradostiya ye. Ewi ‘eşîra [[Biradost]]î çoqek li binamala mîrêt Hesenwayhidi (Hesnevîya) yê nasîy.

Bigotina [[Minorsky]], Kalandar Beg (Qelender Beg) li Berde Suri (Beresori) hikim dikir. Qelender Beg koka Begzadêt UrmîyêUrmiyê, li sala 1562-ê zayînî, li dûwahîyadûwahiya dewrê Şa Ŧehmasib ê Sefevî ķelata Beresori awa yê kiri.

Bigotina Vasilie Nikitine li kiteba Ansiklopediya Islamê Bîglerbîg ê Efşara li dewrê Şa ’Ebasê I (yêkê) Sefevî (1587 – 1629 zayînî) demê Mîr Imadedîn li [[Şemzînan]] hatîye UrmîyêUrmiyê her du navçêt Tergewer û Deştê (Beresori) dane Mîr ‘Imadedîni, li gundê Erzînê li navça Tergewer heta Sêgirkan û Girik-Nasiri li Mergewer, ku 62 gund bûn.

Navça Deştê yê li navbenda navçêt Tergewer û Mergewer da, lê belê [[Kurd]] navça Deştê qet bi kar naînin û li wê navçe pişkek kêm li ser Mergewer û pişkek zor jî li ser Tergewer hesab diken. Li rastî da navça Deştê tinê li nav ÎranîyaÎraniya yê hatîye baskirin û bikar anîn. Ber wêhindê nivîskarêt Kurd navça Deştê yan li gel Deştebêlê yan jî li gel Serdeştê tewîhew diken. Ew navçe carcar li dîrokê da bi navça Beresori jî yê hatîye baskirin.

Dr. (Doktor) Cochrani (Kakrani), misîonerê Emrîkî li UrmîyêUrmiyê, yê goti ku serokêt Kurdêt navçêt Tergewer û Deştê hêzek zor nînin, lê belê, car li dû carê da, ewan aşkera şorişêt çekdarane li hember dewleta Îranê yêt bi rê êxisti û her car ķelat û sitarêt wan li çîyaçiya yêt hatîye xirab û wêran kirin û cezayêt giran ji bo wan yêt hatîye danan.

Mistefa Beg heta sala [[1789]]-ê zayînî Mîrê Beresori û Tergewer bûye, ku wê salê li gel ÎranîyaÎraniya li şer da bû û bi destê 'ecema hate kuştin. Serêt birîyêt Mistefa Beg û Qadir Begê serokê HerkîyaHerkiya ku li gel Mistefa Beg hatibû kuştin, 3 roja li ber derê mizgewta Bazarbaşa UrmîyêUrmiyê, 'ecem didanêne pêşangehê. Dîwarê şûra bajêrê UrmîyêUrmiyê bi bêgarî, li êxsîrêt Tergewer û Beresori didene çêkirin.

Mîremadîn pênc kur û du kiç hebûne. Kurêt wi, Hesen Beg, Cangîr Beg, Temir Paşa, Meĥmed Se’îd Beg û ’Ebdal (’Evdal) Beg bûne. Kiçêt wi, Riĥevza Xanim, ku xêzana Birahîm Xanê II yê kurê Mihmed Begê I Begzade, û Miĥteber Xanim, ku xêzana mezina Şêx Ubeydula yê NehrîyêNehriyê û dayîka Şêx ’Ebdulqadiri û Şêx Meĥmed Sidîqi bûye.

Hizretê Şêx Seyîd Tehayê navdar, bi gazîkirina Mîremadîn, li navbenda sala 1810 ĥeta 1818 yê hatîye Beresori û li Beresori xwendegehek (medreseyek) yê danay. Ĥizretê Şêx Seyid Teha du cara, hem pêşi çona nik Şêx Mevlana Xalidê Naqşbendî bo terîqet wergirtinê, û hem jî paşi terîqet wergirtinê, çend saleka li Beresori nik Mîremadîni yê jîy û li sala 1235-ê koçî (1819-ê zayînî), demê mamê wi Şêx Seyid ’Ebdula koça dûwayî kiri , yê çoy bo NehrîyêNehriyê, ku paş mamê xwe bibîte şêx. Mîremadîni paşî Kiça xwe didete Şêx Ubeydula yê kurê wi.

Li sala 1820-ê zayînî Marşîmun ê Asurî bi navê Yuna (yan jî Nunah, Jonan) jîyana xwe li dest da. Qirar ew bû ku paşi wi birazayê wi Moxatîs (Mixaîl, Mikaîl) ê kurê Qeşe Mêku bibîte Marşîmun, lê belê xelkê Asurî xwast, ku Auraham, birazayek dî yê Yuna, bibîte Marşîmun. Moxatîs li Qudçanîsê sil bû û hate Şemsdîna. Felêt Şemsdîna, Gewerê, Dêrê (Mar Bîşo) û Tergewer pişta wi girtin û bi arîkarîyaarîkariya Mîremadîn, ku Metranê fele mecbûr kir, ew Moxatîsi jî bikete Marşîmun. Li naw ĥemû Asurîyêt dinyayê her carê yêk kes bo rutbeya marşîmunîyêmarşîmuniyê dihelbijartin. Ewe cara yêkê bû ku AsurîyaAsuriya du Marşîmun dihebûn.

Mîrê Rewandizê Mîr Miĥemed Paşa fermana girtina herêmêt MukrîyaMukriya û Lacanê (Pîranşarê) dabû serdarê xwe Şa Murad Beg, û ewi jî heta Nexede girtibû destê xwe. Li sala 1832-ê zayînî Kurdêt Deşt û Tergewer li gel Kurdêt Serdeşt, Şino, Soma û Biradosta pêkwe, bo alîgirîyaalîgiriya Şa Murad Begê serdarê Rewandizê, şorişek mezin kirin.

’Elî Eşref Beg têkeli şorişa Bedir Xan Beg bû. Nûrula Begê Mîrê HekarîyêHekariyê, ku yêk li hevkar û alîgirêt Mîr Bedirxan Begê Botanê bû, paşi têkçona Mîr Bedirxan Beg li sala 1846-ê du sala, li sala 1848-ê zayînî, dewam da şorişê. Lê belê li dumahîkê ewi taba artêşa OsmanîyaOsmaniya ne anî û li dewrê ’Elî Eşref Beg pena bo Beresori îna. ’Elî Eşref Beg şerek zor li ser Nûrula Beg li gel ÎranîyaÎraniya kir.

Perev Xan heta sala 1857-ê zayînî Mîrê Beresori û Tergewer bûye, li gel ÎranîyaÎraniya da şer da bû û bi destê wan hate girtin.

Hesen Beg kurê Mîremadîni û heta sala 1883-ê zayînî Mîrê Beresori û Tergewer bûye, hevkar û bûrayê Şex Ubeydula bû ku arîkarîyaarîkariya şorişa wi kir û paşi şorişê 3 sala dewan da şorişê û paşi 3 sala şerê li gel ÎranîyaÎraniya hate girtin û li girtîgeha 'ecema da li sala 1883-ê hate jehir dan û koça duwahî kir.

Mîrĥac Beg kurê mezinê Hesen Beg, heta sala 1906-ê zayînî Mîrê Beresori û Tergewer bûye. Dewrê wi birayêt wi li hember Îranê şoriş kirin. Xalfîn li kitêba xwe da dibêjît: Duway awarekirina Şêx Ubeydula, li Kurdistana Îranê li dehsalêt ĥeştê (80) li sedsalêt 19-ê da şorişa hêzêt Kurda û şerê wan li gel hêzêt Îranî hêşta duwahî nehatibû, bitaybet salêt 1886 ĥeta 1888-ê. Xalfîni herweto yê goti: Hasso Beg (gel Hisên Beg bûye) û Bedrî Beg (gel Bedirxan Beg bûye), kurêt Hesen Begê serokê hêzêt Deştê, ku babê wan li girtîgeha Îranê jîyana xwe li dest dabû, hêzek pêkwe înan û dest hawêtne şer û hêrişê li ser hêzêt Îranê û tirsek zor êxistine nav dilê ĥakimê UrmîyêUrmiyê.

Yêk li bûyerên dewrê Mîrĥac Beg Mîrê Beresori (Tergewer û Deştê) çêbûna gera Dêrê bûye. Li meha gulana sala 1896-ê li dangu gundê Dêrê çîyaçiya hilweşîyahilweşiya û qolupî ber rûbarê Erzînê û 8 roja ava rûbari pengorî. Paşî xelkê gundê Dêrê ber wê ku av gundê wan neraket berayîka avê kolan, ku ew ava pengurî weresîyaweresiya û dar li reheve li bax û baxçêt li ser rêyê derêxistin, parêz, zevî û dirang jorda şoştin û 5 gundêt li qeraxa rubari li deşta UrmîyêUrmiyê wêran kirin. Li ava pengorî golek (gerek) çê bû, ku paşi 111 sala hêşta jî yê may. Ew gere nêzîkî yêk hiktara gewreye!

Gorgîn Beg kurê Hisên Beg û birazayê Mîrĥac Beg, ku bi navêt Sertîp, ber wê ku dereca sertîpîyêsertîpiyê li dewleta Îranê wergirtibû, Qurto Beg û Kurdo Beg jî navdar bibû heta sala 1917-ê zayînî Mîrê Beresori û Tergewer bûye. Dewrê Gorgîn Beg kurdêt Tergewer û Beresori li gel AsurîyaAsuriya, Misîonerêt Emrîkî ber wê ku alîyêaliyê AsurîyaAsuriya digirtin, Urisa ew jî her li ser AsurîyaAsuriya û dewleta Îranê, şer da bûn!

Nurî Beg birayê Gorgîn Beg, heta sala 1965-ê zayînî Mîrê Beresori û Tergewer bûye, arîkarîyaarîkariya şorişa Simayil Axa [[Simko]] û komara Mehabadê kir, Li komara Mihabadê dereca SerhengîyêSerhengiyê hebû û yêk li wan serokêt kurda bû ku ser li Baku yê day. Paşi komara Mihabadê li gel Mela Mistefa Barzanî şer hat û çend çekdar li her dû alîyaaliya hatine kuştin.