Nesredîn Tûsî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Luckas-bot (gotûbêj | beşdarî)
B r2.7.1) (robot serzêde kirin: gl:Násir al-Din al-Tusí
WîkîBot (gotûbêj | beşdarî)
B îy → iy
Rêz 4:
Ew tê fikirîn ko ew matematîkvanê herî pêşin bû ko li [[trîgonometrî]]yê wek beşeka ji matematîkê cuda nêzbûbû. Ew bi xebatê xweyê li ser [[aksîyom]]a xêzên paralêl jî dihat nas kirin.
 
Di sala 1259an de ew di rasatxaneyê li bajarê [[Meraxe]]yê li [[Azerbaycan]]ê yê ji hêla hikûmdarê mongolî [[Hûlagû]] hatibû saz kirin de dest bi xebitîna xweyê ser stêrnasîyêstêrnasiyê dike. Ew li wir li ser [[ekînoks]]ê dinê dixebite û nêzî rastiyê hesab dike.
 
Ew pirtûkakê bi navê ''[[Zîcî Îlxanî]]'' (Stêrkên Îlxan) bi zimanê farsî dinivîse. Ew di wê pirtûkê de şûnê stêrkan gorî xebatên xwe diyar dike. Stêrnasê navdar [[Nîkolaws Kopernîkus|Nikolaus Kopernikus]] jî va pirtûkê wî wek çavkanî bikar tîne.
 
Ew bi berhema xweya bi navê ''Axlaqî Nasrî'' jî li ser beşa felsefeyê exlaqê, ango rewişt, yan jî etîkê dixebite. Ew bi pirtûka xweya bi navê ''Îlm el-Qelam''ê jî li ser teologîyateologiya [[şî]]îtîyêîtiyê dişuxule.
 
Di dema dagira [[mongol]]anê ji hêla Hûlagû de ew li kelayê [[Elemût]]ê li ba [[heşhaşî|heşhaşiyan]] xwe vedişêre. Pê ko Hûlagû serwerîyêserweriyê heşhaşiyan li wir xelas dike û Tûsî jî dere [[Bexda]]yê û dewama xebatên xwe dike. Tûsî di sala 1274an de li nêzî Bexdayê jiyanê xwe ji dest dide.
[[Wêne:Tusi_couple.jpg|thumb|Pirtûkeke Tûsî di sedsala 13'an de]]
Di astronomîyêastronomiyê de hin nav ji pê Tûsî bi navî wî hatine nav kirin. [[Krater]]ekê li ser rûyî [[hîv]]ê, li başûrê dimê, pê wî re wek Nasîredîn hatiye nav kirin. Gerwêrkekê biçûkê di sala 1979an de ji hêla astronotên [[rûs]]î hatibû keşf kirin jî bi navê wî hatiye nav kirin. Li [[Tehran]]ê zanîngehekê bi navê wî heye. [http://www.kntu.ac.ir/ K.N. Toosi University of Technology].
 
== Hin berhemên wî ==
Rêz 18:
* ''Et-Tezkire fî îlm el-hey'e'' (''Et-Tezkiret en-Nesîriye fî l-hey'e''?) (berhemeke li ser stêrnasî ya ko pê re gelek şerh, ango şirove li ser hatibû nivisîn bû).
* ''Exlaqî Nasrî'' (berhemeke fîlozofî ya li ser exlaqê).
* ''Er-Risalet el-estrolabiye'' (lêkolîneke li ser stêrnasîyêstêrnasiyê [[astrolab]]ê).
* ''Zîcî Îlxanî'' (lêkolîneke li ser stêrnasîyêstêrnasiyê ko di 1272'an de temam kiribû).
* ''Şerh el-Îşarat'' (şiroveke pirtûka [[Ibn Sîna]] ya "Îşarat").