Selcûqî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Escarbot (gotûbêj | beşdarî)
B r2.5.5) (robot serzêde kirin: es, th guhêrandin: ar, az, pt
WîkîBot (gotûbêj | beşdarî)
B Bot: Otomatîk nivîs guherandin: (-îy(a|an|ê|ên) +iy\1 )
Rêz 1:
[[Image:Seldschuken-Reich-map.png|300px|thumb|Selçûqî: Selçûqiyên Anatoliyayê, Selçûqiyên Mezin û Selçûqiyên Kerman]]
[[Image:Ayyubid.png|thumb|300px|Delwetên li [[Asya Nêzik]] di 1190an de]]
'''Selçûqî''' an jî [[selcûqî]] (bi [[tirkî]]: ''Selçuklular''; bi [[farsî]]: سلجوقيان ''Selçûqiyan'') dewleteka dîrokîyadîrokiya ji alîyaaliya [[Tûrkmen]]ên [[Oxûz]]an li [[Asyaya Navîn]], [[Kurdistan]], [[Îran]], [[Îrak]], [[Sûrî]] û [[Anatolîya]] hatî bû sazandin.
 
== Dîrok ==
Selçûqiyan navê xwe ji [[Selçûq Xan]] (dor 1000), yê ku ji [[Oxûz]]an mila [[Kinik]]an bû, di [[sedsala 9'an]] de li rojhelata [[Gola Aral]] (îroj [[Qezexistan]], [[Ûzbêkistan]]) dijî bû, girtî bû. [[Selçûq Xan]] ji pê bavê xwe [[Dukak Xan]] mir re bû kargerê Oxûzan. Di [[985]]an de Selçûq Xan bi Xanêdana xwe ve derbaza Ola [[Îslam]] bû. Selçûq Xan cara pêşin di bin kargeran [[Qaraxan]]an de bû. Çar lawên [[Selçûq Xan]] Mikaîl, Îsraîl, Mûsa û Yûnûs hê bûn.
 
Di bin serdarîyaserdariya lawên Mîkaîl, [[Tûxrûl Beg]] (1038–1063) û [[Çaxri]] (1038–1060) de, Selçûqî di [[1030]]an de ji [[Xorasan]] derketin û di [[1040]]an de [[Cenga Dandanakan]] de [[Gaznawiyan]] bin xistin. Ji pê [[Tûxrûl Beg]] û Çaxrî Beg re dewleta Selçûqiyan bû du paran. [[Tûxrûl Beg]] rojavaya [[Keyîtî]] ji [[îsfehan]] de, Çaxrî Beg jî ji [[Merw]] de rojhelata [[keyîtî]] karger kir. Tûxrûl beg keyîtîyakeyîtiya xwe li îran û îraqê fireh kir. Ji pê Bûyîdan hilwaşîyanhilwaşiyan re wî bandora xwe li ser [[Ebasî]]yan ra kir. Tûxrûl beg li [[Bexdad]] ji [[Xelîfe]] unvana [[Siltan]] girt.
 
Di bin kargera [[Alp Arslan]] (1060–1072) de keyîtî yek bû û ji pê serfirazîyaserfiraziya di [[Cenga Malazgirt]] de di [[1071]] hembera [[Bîzans]] re dagir kirina [[Anatoliya]] û [[Sûrî]] dest pê kir. Di dema Alp Arslan de wan [[Fatimî]] yên li [[Meke]] û [[Medîne]] bin xistin û [[Xelîfetî]]ya [[Ebasî]] li Bexdad şunda saz kir. Di bin kargera Alp Arslan û paşwerê xwe [[Melik Şah I]] (1072–1092) û [[Wezîr]]ê xweyê [[Farsî]] [[Nîzam el-Mûlk]] (1065–1092) de keyitîye dema xweya herî baş dîtî bû. Di wê demê de [[medrese]]yên Nîzam el-Mûlk hatin sazandin. Di wê demê de [[Selçûqiyên Kerman]] li [[Oman]] hat sazandin..
 
Ji pê [[Wezîr]] Nîzam el-Mûlk ji alîyaaliya [[Xaşxaşiyan]] hat kuştin û mirina Siltan Melik-[[Şah]] (1092) re di keyîtîye de li ser textê ceng der ketin. Vê cengê heta [[1118]]an dewam kir û keyîtî [[Xorasan]] û [[îraq]] de bû du paran.
 
Ji pê [[sedsala 11'an]] li AnatolîyaAnatoliya [[Selçûqiya Anatoliya]] bi paytexta [[Konya]] (demekî, Iconum) hat saz kirin re, li Sûrî jî selçûqî bûn çend paran mirnişîyan. Ew mirnişîyênmirnişiyên li Sûrî ji pê re ji alîyaaliya [[Zengî]]yan di [[sedsala 12'an]] de hat yek kirin û li şûnê [[Eyûbî]]yan hat sazandin.
 
Li [[Xorasan]]ê dema [[Siltan]] Sancar (1118–1157) de, lawê Melik Şah bû, Selçûqiyan demeke xweya dina baş dît. Lê ji pê di [[1141]]an de li [[Semerqand]] hembera [[Kara Kitai]]yan de bin ket re çend salan şunda keyîtî hilwaşî ye. Selçûqiyên li Anatoliyayê ji pê binketînîyêbinketîniyê di [[1243]]an hembera [[Îlhan]]an re lawaz bûn û di [[1307]]an de hilwaşî. Paşê bi awayê began dabeş bû û li ser bermayiyên vê dewletê [[Împeratoriya Osmaniyan]] ava bû.
 
[[Kategorî:Dewleta dîrokî]]