Silopiya: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
EmausBot (gotûbêj | beşdarî)
B r2.6.4) (robot guhêrandin: tr:Silopi
WîkîBot (gotûbêj | beşdarî)
B Bot: Otomatîk nivîs guherandin: (-îy(a|an|ê|ên) +iy\1 )
Rêz 40:
Bajarê Silopiyê di [[Bakûrê Kurdistan]]ê de cih digire. Li gorî texmîna malpera şaredariya Silopiyê ya 2006 an 73.000 kesan zêdetir nifûsa xwe niha heye, yên ku ji Silopiyê ne û yên di salên 1995an û pêde gundên xwe hêlayîn û ew jî li Silopiyê jîyana xwe berdewam dikin. Lê bes tête gotin, nifûsa Silopî irô gihiştîye 100 hezarî. Hikmetên tirkî bi zoradarî gundiyên kurd ji gundên wan derêxistin û mal û xaniyên wan jî xirakirin. Jiber wê yekê jî gundên li dora çîyayê [[Cûdî]] reviyan çûn Silopiyê. Bajarê Silopî ji berî salên 1995an nifûsa wê li dora 20.000 ran bû, bes ji salên 1995an pêde Silopî di 10 salên paşîn de gelekî mirov kişandin xwe, mirovên kurd yên ji hemû derên [[Kurdistan]]ê tên.
 
Di van 10 salên paşîn de li Silopiyê gelekî xanî û bînayên 1 heta 10 ketîyêketiyê zêdetir xanî hatine avakirin. Herweha gelekî sûkên nih ketine di bajarê Silopiyê de. Pêşdeçûn li Silopiyê berdewam dike. Bajarê Silopî her li ber xwe daye li dijî hikmetên tirkan û îro jî li ber xwe dide li dijî zordarîyê. Li vira çîyayê [[Cûdî]] dikeve pişta Silopî û kîlometrekî ji Silopiyê dûr e. Li tenişta milê çepê jî [[Xabûr (Iraq)|Xabûr]], [[çîyayê Bêxêr]] bajarê [[Zaxo]] heye û nêzîkî 30 kîlometran ji Silopiyê dûr e.
 
Bajarê [[Şirnex]] jî dikeve piş çîyayê [[Cûdî]] an jî li bakûrê Silopiyê ye.
[[Cizîra Botan]] jî dikeve rojavayê Silopiyê. [[Dêrika Hemko]] jî dikeve pêşberî an jî li başûrê Silopiyê.
 
Berê ji berî salên 1990an, bajarê Silopî liser [[Mêrdîn]]ê bû, bes ji sala 1991 û wir de liser bajarê Şirnexê ye. Halbukî nifûsa Şirnexê ne ewqas zêde ye. Şûna ku [[Cîzîra Botan]] bêxin Wilayet û nifûsa wê jî diqetî ya Şirnex e, jiber nav û dengê Cizîrê, tarîxa [[Cizîr]]ê, coxrafîyacoxrafiya Cizîrê.
 
Reîsê an jî Şaredarê Belediya Silopiyê berêz Emin Toğurlu ye, ji (DEHAP, SHP) DTP ye. Berî ku ew bikeve ser text DYP ji aliyê mala Öktenan ve dihate îdare kirin.
 
Jiber ku partîyapartiya DTP (Demokratik Toplum Partisi) ji alîyêaliyê hikmet û qanunên Tirkî ve dîsa wekî her partîyek ya Kurd hate qedexekirin, Kurd rabûn navê partîyapartiya DTP ê kirin BTP (Bariş Toplum Partisi. Niha ŞaredarîyaŞaredariya Silopî di destê BTP ê deye û Şaredar jî Emîn Tuğurlu ye <ref>30.03.2010</ref>
<ref>[http://www.silopi.bel.tr/ Şaredariya Silopiyê]</ref>.
 
Rêz 57:
=== Gundên li rojhilatê Silopiyê ===
* [[Bêmrîn]]: gundê avî bû û karê pembî, birinc wisa ve dixebitin û dikeve ber ava Xabur.
* [[Bêspin]]: gundê asûrîyanasûriyan an jî fileh û misilmanan e.
* [[Bêşêr]]: ev gund di qontara çîyêçiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Bilka]]: ev gund di qontara çîyêçiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Fêrga]]: ev gund di qontara çîyêçiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Gir Gewrê]]:
* [[Gite]]: gundê asûrîyanasûriyan an jî fileh û misilmanan e.
* [[Herbul]]: gundê asûrîyanasûriyan an jî filehan e, komira Silopiyê ji wira tê.
* [[Hevindga]]: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Kizir]]:
Rêz 69:
* [[Kulya]]: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Kurava]]: Kurava jî gundekî liber ava Xaburê ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Xabûr (Dîcle)|Xabur]]: deriyê gumrikan di navbeyna Tirkî û OtonomîyaOtonomiya Kurdan an jî Îraqê de ye.
* [[Silib]]: ev gund di qontara çîyêçiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Salatîn]]
* [[Wehsid]]: bes 10 km ji Xabur û Silopiyê dûr e.
Rêz 84:
* [[Babindek]]: gundê Teyan.
* [[Eywanê]]: xirabe ye.
* [[Gundê Ermenîyan]]: xirabe ye, miletê birayên [[ermenî]] mirovên zehf qenc bûn. Ewan û Kurdên misilman gelekî bi hevdu dikirin. Miletekî gelekî jîrbûn û mirovatîyamirovatiya wan zêde bû.
* [[Gêrkundan]]: xirabe ye.
* [[Hesana]]: xirabe ye, gundê asuriyan an jî filehan bû, danûstandina wan û kurdên misilman zêde bi hevdu re hebû û fileh û misilmanan jî ji hevdu his dikirin.
* [[Hurîsya]]: xelk Silopî ne.
* [[Kûrtik]]: berê gundiyên vî gundî Silopî bûn, bes di salên 1980an de firotine eşîreteke kurdan yên, ku ji wan re [[Zêwkî]] tête gotin. Li ber Cemê an jî Ava Bazamir e. Ev gund avî ye, çandinîyaçandiniya wê jî heye û pezên wan jî hebûn.
* [[Şerefxana]]: xelk Silopî ne.
* [[Şêvesor]]: xirabe ye, xelk Şirnexî ne û çandinîyaçandiniya wan jî hebû.
* [[Xezayê]]: xelk Silopî ne.
* [[Xirabreşik]]: xirabe ye (ez bi xwe ji gundê [[Xirabreşk]]ê me). Di wî gundî de bes Silopî û Şirnexî hebûn. Silopî û ŞirnexîyanŞirnexiyan zêde ji hevdu hisne dikirin. Hersal koçerên kurd zivistanan dihatin gund û havînan diçûn zozanên hunik. Ew malên Şirnexî, hin ji wan casusên tirkan bûn û gelekî kurdên dilsoz bê sebeb dan girtin. Di gundê Xirabreşikê de cotyarî û genim, ceh, garis, nîsk, nok çandinî dikirin. Lê dehil û rezên wan kêm bûn. Bes zebeş (jebeş), gindur (qawun) jî havînan hebûn. Bes dewar û heywanên XirabreşkîyanXirabreşkiyan jî hebûn wekî: hesp, hêstir, ker, çêlek û bizinên wan jî hebûn.
* [[Zêristîn]]:
 
Ava [[Bazamir]]ê di wira dibûrî. Hin havînan ava Bazamirê çik dibû. Ava Bazamirê heta 100 m jêdetir kurbûna xwe hebû û ji gundê Girê ÇolîyaÇoliya dihat. Dirêjbûna xwe zêde hebû. Di ava Bazamirê de bax û bîstan jî dihatin çandin û herweha gelekî fêkî jî peyda dibûn. Bes mirov dikarî masiyan jî bigire. Heywanên kOvî: gurî, kêvruşk, rîvî, kew, kevok, zerzîlik û gelekî heywanên din jî peyda dibûn. Di nava şevê de gelek caran [[qaçaxçî]] jî di wira re dibûrî. Gund û xwe ne feqîr bû, bes gundîyêngundiyên feqîr jî hebûn.
 
=== Gundên li bakûrê Silopiyê ===
* [[Babga]] an Babigan: xirabe ye, çandinîyaçandiniya Babigan jî hebû.
* [[Besta Belega]]:
* [[Germgê]] an Germigê: xirabe ye, Germig jî gundek bi bax û bîstan bî, bes çandinîyaçandiniya wan ya genim û ceh jî hebû. Gelek kaniyên Gerimigê jî hebûn, gelekî avî bû.
* [[Girê Çolîya]]: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Girê ÇolîyaÇoliya hebûn. Bes hikmeta Tirkî hemû şewitandin.
* [[Sorbitim]]: xirabe ye, gundê Sorbitimê jî rez û pezên wan hebûn.
* [[Gundgê Remo]]: xirabe ye, rez û pezên wan hebûn.
* [[Şemga]] an Şemigan: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Şemigan jî hebûn û ew jî ji alîyêaliyê hikmeta Tirkî ve hatin şewitandin.
* [[Xinis]]: xirabe ye.
* [[Zêdga]] an Zêdigan: xirabe ye, ev jî gundekî avî bû û bi bax û bîstan bû.
 
Ev gund hemû jî di qontara çîyayê Cûdî de bûn, jiber vê yekê zû xira kirin, ku Tirkî digot: arîkarîyêarîkariyê didin [[PartîyaPartiya Karkerên Kurdistan]].
 
=== Gundên li başûrê Silopiyê ===
* [[Basirîn]]: aboriya wî gundî jî liser birinc, pambî, zebeş û hin tiştên din bûn.
* [[Basurî]]:
* [[Bedru]]: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn. Gundê Bedru jî di baran û lehîyalehiya sala 2006 an de hat xirakirin.
* [[Gunhedîd]]: li Gunhedîdê Silopî û Cizîrî dijîyan. Li wira jî çandînîyaçandîniya genim hebû. Tête gotin jeberî ku Silopî bibe navçe, dihata behskirin, ku Gunhedît bibe navçe ji şuna Silopiyê. Bes weke tête zanîn, di Silopiyê de xelkê Silopî hene, gôtinên wan li cem hikmetê mihimtir bûn. Jiber vê yekê jî rabîn Silopî kirin navçe û Gunhedît hêlan. Gunhedît gundek gelek xweş bû, heşînatîyaheşînatiya vî gundî zêde bû û ji Silopî xweştir bû. Bes wextê Silopî bî navçe, Gunhedît rengê xwe yê berê winda kir. Di gund de mêrek bi navê [[Ebdulla Efendî]] hebû, bi xwe dewlet katibî bû û dilekçe ji xelkê re dinivîsî û vêrgî distand. Di wextê wî de gelek kurdan xwendin û nivîsana wan tune bûn, jiber vê yekê ji ewî bi [[dexdîlo]] ya xwe arîkarîyaarîkariya kesê ku nivîsana wî nebû dikir. Ebdulla Efendî û xwe eslê wî ji Cizîra Botan bû û dibî mirovê Mala Mîr û [[Bedirxanî|Berdirxani]]yan. Ev Gund niha jî dimîne, bes berû xiarbînê çûye.
* [[Nêrwan]]: gundê Teyan e, Teyî an jî Teyan eşîreteke kurdan e.
* [[Qonuta]]:
Rêz 123:
* [[Takyan]]: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn.
 
Ne mixabin evqas gundên hatî xirabûn tu arîkarî jî ji hikmetên Tirkî negirtin e, ku bikarin ji xwe re xanîyênxaniyên xwe ava bikin.
 
== Çavkanî ==